Relacija i supstitucija kao temelj podjele eksplicitno subordiniranih klauzi

Abstract

Primjenjujući teorijsko-metodološki okvir kognitivne gramatike (Langacker 1987, 1991, 2008, 2009, Taylor 2002, Belaj i Tanacković Faletar 2014, 2017), ova će rasprava biti posvećena podjeli eksplicitno subordiniranih klauzi. U kognitivnoj gramatici subordinirane se klauze, kao uostalom i u većini ostalih gramatičkih teorija, dijele na relativne, kompletivne i adverbijalne, no ta podjela, barem kada je hrvatski jezik u pitanju, ne obuhvaća sve tipove eksplicitne subordinacije te zahtijeva određenu reviziju. Ovdje će se eksplicitno subordiniranim klauzama pristupiti kao kontinuumu konstrukcija u rasponu od shematičnijih prema specifičnijima te će se na najshematičnijoj razini one podijeliti na relativne i nerelativne, i to iz najmanje dva razloga: prvo, pojam odnosa bez ikakve je sumnje najvažniji pojam svake razine gramatičkoga opisa te je u tom smislu izrazito pogodan kao osnovni kriterij različitih klasifikacija i podjela (npr. vrsta riječi), pa tako i subordiniranih klauzi, i drugo, relativne su rečenice jedinstvene u kategoriji subordiniranih klauzi jer su one jedine klauze u kojima veznik uz opću funkciju povezivanja ima i funkciju supstituiranja, čime se u subordiniranoj klauzi omogućuje razvijanje različitih značenja imanentnih ostalim vrstama (gotovo svih adverbijalnih i kompletivnih), pa takva opća podjela s jedne strane obuhvaća sve tipove subordinacije, a s druge pak strane u skladu s općim kognitivnolingvističkim pristupom kategorizaciji podržava preklapanja njihovih različitih tipova.

Odnosna rečenica

“…da bi zavisne rečenice, iz praktičnih razloga, prvo trebalo podijeliti na neodnosne i odnosne, a tek poslije toga po ostalim kriterijima. Takav se stav argumentira i u radu Belaj (2019). Doduše, koncepcija se odnosnih rečenica u Belaj (2019), iako je relativno široka, dosta razlikuje od koncepcije u ovom radu, pa Belajeva kategorija odnosnih rečenica obuhvaća neke zavisne rečenice koje se ovdje ne smatraju odnosnima, i ne obuhvaća neke zavisne rečenice koje se ovdje smatraju odnosnima.…”

On the adverbial values of relative clauses in the French language and their transposition into the Serbian, Croatian and Bosnian languages

“…Pored uzročnog značenja kojim se bavi u spomenutom radu, Kovačević prepoznaje još neke relativno-adverbijalne konstrukcije koje spominje u zaključku 4 uz pretpostavku da se "relativnom klauzom vjerovatno mogu izraziti i ostala primarno adverbijalna značenja" (Kovačević 1988a: 56). Adverbijalnim relativnim klauzama najviše su pozornosti posvetili Belaj (2019) te Belaj i Tanacković Faletar (2020). Belaj (2019) relativne rečenice stavlja u središte klasifikacije eksplicitno subordiniranih klauzi.…”

“…Adverbijalnim relativnim klauzama najviše su pozornosti posvetili Belaj (2019) te Belaj i Tanacković Faletar (2020). Belaj (2019) relativne rečenice stavlja u središte klasifikacije eksplicitno subordiniranih klauzi. Polazeći naime od kriterija relativnosti/nerelativnosti, Belaj razlikuje relativne i nerelativne eksplicitno subordinirane klauze, pri čemu u okviru prvih izdvaja četiri skupine: a) relativne u užem smislu, b) relativno-adverbijalne, c) kompletivno-relativne i d) korelativne (305).…”