Verslaving en depressie zijn aandoeningen waarbij het beloningssysteem is ontregeld en de motivatie en het levensgeluk ernstig zijn aangetast. Twee vragen wil ik hier beantwoorden: heeft een wetenschappelijke benadering van motivatie en geluk wel bestaansrecht en hoe zouden eventuele interventies moeten plaatsvinden?Weten: natuurlijke beloningen, dopamine en onnatuurlijke beloningen Wij stammen af van mensen die lang genoeg geleefd hebben om zich te repliceren. Aangezien zowel de motivatie als de geschiktheid om te overleven en te repliceren in hoge mate erfelijk zijn bepaald hebben de meesten van ons ook deze eigenschappen. De grondstoffen die we nodig hebben om deze doelen te realiseren zijn de natuurlijke beloningen: voedsel, water, liefde, seks, status, veiligheid en recentelijk geld (dit is uitwisselbaar met de meeste andere grondstoffen). Dit zijn dus dingen die we van nature nastreven.Maar hoe kan een dier zo geprogrammeerd zijn dat het juist deze natuurlijke beloningen nastreeft? Waarschijnlijk is het een combinatie van enerzijds weten wat goed voor je is op het moment dat je het hebt en anderzijds het leren herkennen van stimuli die beloningen voorspellen. De hersenstam is goed in staat om te herkennen wat goed is voor het organisme. Het bovenste deel van de hersenstam, de middenhersenen of mesencefalon genaamd, bevat een aantal celkernen die dopamine kunnen maken uit het aminozuur tyrosine. Deze kernen staan bekend als de substantia nigra pars compacta (SNc) en de ventral tegmental area (VTA). Het is wat kort door de bocht, maar de dopamine kan opgevat worden als een 'dit-is-goed'-signaal dat de hersenstam afgeeft aan de rest van de hersenen. De dopamine wordt door centimeters lange axonen verspreid over de hersenen en met name het striatum en de prefrontale cortex krijgen een luid en duidelijk signaal. Tezamen zorgt dit systeem ervoor dat beloningen opgemerkt worden, de volle aandacht krijgen, onthouden worden en dat voorafgaande gebeurtenissen onthouden worden als voorspellers van beloningen zodat deze actief opgezocht kunnen worden. Een recente elektrofysiologische studie bij apen heeft duidelijk aangetoond dat de dopaminerge cellen aanvankelijk alleen vuren als een beloning ontvangen wordt, maar na verloop van tijd gaan vuren als een geconditioneerde voorspeller van de beloning wordt waargenomen (Hollerman et al., 1998). In de hersenen van de mens zijn waarschijnlijk zeer lange ketens van voorspellers van voorspellers etc. van beloningen actief.Onnatuurlijke beloningen zijn neuro-interventies die het dopaminerge systeem op een veel directere manier activeren dan de natuurlijke beloningen. Ze zijn vaak minder subtiel in hun effecten en hebben meestal een negatief effect op overleving en reproductief succes. De ratten van Olds en Milner konden een knopje bedienen en kregen dan een elektrische stimulatie van een in de hersenen geı¨mplanteerde elektrode (Olds et al., 1954). Vooral de dopaminerge cellen in de middenhersenen en hun projecties naar het striatum leveren zeer hoge stimulatiefrequent...