Σκοπός: 0 σκοπός της διατριβής ήταν α) να μελετήσει τον ρυθμό απόπτωσης και την ανοσοϊστοχημική έκφραση των πρωτεϊνών p53, bcl-2, mdm-2 και την πιθανή συνέκφραση αυτών σε φυσιολογικό βλεννογόνο, σε αδενώματα και σε αδενοκαρκινώματα του παχέος εντέρου και β) να διερευνήσει πιθανές συσχετίσεις των ανωτέρω παραγόντων με κλινικοπαθολογικές παραμέτρους και με την επιβίωση των ασθενών, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της ανάλυσης εικόνας. Υλικό - Μέθοδοι: Μελετήθηκαν 46 αδενοκαρκινώματα και 121 αδενώματα καθώς και βιοψίες από φυσιολογικό βλεννογόνο σε 25 υγιείς μάρτυρες. Η έκφραση των πρωτεϊνών bcl-2, p53 και mdm-2 μελετήθηκαν ανοσοϊστοχημικά, σύμφωνα με τη μέθοδο Αβιδίνης-Βιοτίνης. Η απόπτωση μελετήθηκε με τη μέθοδο TUNEL. Το ποσοστό των θετικά χρωματισμένων κυττάρων μετρήθηκε με τεχνική ανάλυσης εικόνας. Αποτελέσματα: Κυτταροπλασματική έκφραση της πρωτεΐνης bcl-2 παρατηρήθηκε σε 114/121 (96%) αδενώματα και σε 18/46 (39%) ΚΠΕ. Πυρηνική έκφραση της πρωτεΐνης p53 παρατηρήθηκε σε 97/121 (80%) αδενώματα και σε 19/46 (41%) ΚΠΕ. Πυρηνική έκφραση της πρωτεΐνης mdm-2 παρατηρήθηκε σε 78/121 (78%) αδενώματα και σε 25/46 (57%) ΚΠΕ. Οι τιμές του ΑΙ στο φυσιολογικό βλεννογόνο του παχέος εντέρου ήταν σημαντικά μικρότερες από αυτές στο επιθήλιο των αδενωμάτων (p=0.006). Ο αποπτωτικός δείκτης (ΑΙ) ήταν μεγαλύτερος στα αδενώματα (p=0.012) σε σχέση με τα ΚΠΕ (p=0.006). Η έκφραση της πρωτεΐνης p53 και bcl-2 ήταν μεγαλύτερη στα σωληνολαχνωτά-λαχνωτά αδενώματα (p=0.03 και p=0.02, αντίστοιχα) και στα αδενώματα ≥1cm (p=0.006 και p=0.03, αντίστοιχα). Παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ της έκφρασης της πρωτεΐνης bcl-2 και του βαθμού δυσπλασίας (p=0.009). Στην πολυπαραγοντική ανάλυση επίσης, οι ασθενείς με ≥2 άπω αδενώματα είχαν στατιστικά μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίζουν εγγύς νεόπλασμα (p=0.049) και ιδιαίτερα εγγύς «σοβαρό» νεόπλασμα (p=0.020). Στα ΚΠΕ η έκφραση της πρωτεΐνης p53 παρουσίασε αντίστροφη συσχέτιση με την έκφραση της πρωτεΐνης bcl-2 (rho=-0.312, p=0.035). Στην Cox regression ανάλυση, το στάδιο Dukes (p<0.019) αναδείχθηκε ως ο μόνος σημαντικός ανεξάρτητος αρνητικός προγνωστικός παράγοντας, για την επιβίωση των ασθενών (p=0.008). Όταν όμως από το μοντέλο αφαιρέθηκε το στάδιο, προέκυψε η έκφραση της πρωτεΐνης bcl-2, ως σημαντικός αρνητικός παράγοντας επιβίωσης (p=0.02). Συμπερασματικά: Τα ογκογονίδια p53 και bcl-2 ρυθμίζουν ενδεχομένως μία κοινή οδό κυτταρικού θανάτου και αλληλεπιδρούν μέσω αντίθετων μηχανισμών στη ρύθμιση της απόπτωσης. Η υπερέκφραση των πρωτεϊνών bcl-2 και mdm-2 συμβαίνει στα αρχικά στάδια της καρκινογένεσης ενώ η έκφραση της bcl-2 φαίνεται να προηγείται των γενετικών μεταβολών του p53. Στα μεγάλα αδενώματα, η υπερέκφραση της bcl-2 παράλληλα με την αυξημένη έκφραση της p53 πρωτεΐνης, ελαττώνουν το ρυθμό της απόπτωσης προσδίδοντας τους ένα δυνητικά κακοήθη φαινότυπο. Επίσης, οι ασθενείς με ≥2 άπω αδενώματα έχουν στατιστικά μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίζουν εγγύς νεόπλασμα και ιδιαίτερα εγγύς «σοβαρό» νεόπλασμα. Στα ΚΠΕ, φαίνεται ότι και η έκφραση της bcl-2 πρωτεΐνης, εκτός από το στάδιο Dukes, αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα δυσμενούς πρόγνωσης.