Socijalno-ekonomski status i mentalno zdravlje u Crnoj Gori: socio-geneza duševnih poremećaja u jednom tranzicijskom društvu

Abstract

Socijalnim modelom u psihijatriji prepoznata je socijalno-genetska osovina etiologije duševnih poremećaja.Istraživanja na Zapadu uglavnom pokazuju da poremećaji iz psihotične i depresivne kategorije zahvaćaju pripadnike nižih socijalno-ekonomskih stratuma. Da bi se opisao socio-ekonomski status psihijatrijskih pacijenata u crnogorskom društvu, kao tranzicijskom, te da bi se ukazalo na socijalno-etiološku osovinu geneze duševnih poremećaja u navedenom društvenom kontekstu, pristupljeno je istraživanju s kvazieksperimentalnim dizajnom. Kontrolni dio uzorka čine sudionici u istraživanju kod kojih nije dijagnosticiran duševni poremećaj, dok se eksperimentalni dio uzorka sasoji od pojedinaca kod kojih je dijagnosticiran psihotični ili depresivni poremećaj. Rezultati istraživanja ukazuju na tijesnu prepletenost socijalne i psihijatrijske problematike u crnogorskom društvu: psihijatrijski pacijenti dolaze iz porodica slabijeg socijalno-ekonomskog statusa, a i sami su opterećeni nizom socio-ekonomskih problema poput onih stambene prirode. Uvažavajući teorijske i praktične spoznaje socijalnog modela u psihijatriji, a s obzirom na rezultate istraživanja, na incidenciju i prevalenciju duševnih poremećaja u jednom tranzicijskom društvu moglo bi se utjecati intervencijama u području socijalne politike./ In psychiatry, the social model recognises the socio-genetic axis of the etiology of mental disorders. Research conducted in the western countries generally indicates that disorders within the range of psychotic and depressive categories affect members of the lower socioeconomic strata. For the needs of this paper, a quasi-experimental research was conducted in order to describe the socioeconomic status of psychiatric patients in Montenegrin society, which can be categorised as transitional, and to underline the socio-etiological axis of the genesis of mental disorders in the aforementioned social context. The control sample consisted of research participants who have not been diagnosed with a mental disorder, whereas the experimental sample consisted of individuals who have been diagnosed with a psychotic or depressive disorder. The results of the study indicate the intertwined nature of social and psychiatric issues within Montenegrin society: psychiatric patients were from families of a lower socioeconomic status, and burdened with a number of socioeconomic issues, such as those of a residential character. Taking into consideration both theoretical and practical knowledge brought about by the social model in psychiatry together with the results of our study, it is our conclusion that the incidence and prevalence of mental disorders in a transitional society could be influenced by interventions in the field of social policy.