StreszczeniePopulację w wieku produkcyjnym w Polsce charakteryzuje wysoka częstość używania tytoniu. Obecny poziom kontroli tytoniu w Polsce osiągnięto poprzez działania legislacyjne i interwencje populacyjne. W Polsce nie ma jednoznacznych wyników badań potwierdzających dostateczny udział profesjonalistów medycznych w diagnozowaniu zespołu uzależnienia od tytoniu (ZUT) i stosowaniu krótkiej interwencji 5A (ask, advice, assess, assist, arrange follow-up -pytaj, poradź, oceń, pomóż, wyznacz kolejną wizytę). Nie ma też rozwiązań systemowych regulujących nadzór merytoryczny, opiekę specjalistyczną, akredytowany system szkoleń i pracę ośrodków referencyjnych. Eksperci rekomendują do stosowania w praktyce klinicznej i badawczej narzę-dzia do diagnozowania ZUT oraz gotowości i motywacji do zaprzestania używania tytoniu, utworzone ponad 30 lat temu, któ-re nie spełniają współczesnych kryteriów uzależnienia. W niniejszej pracy przedstawiono inne narzędzia niż dotąd rekomendowane -testy stworzone w pierwszej dekadzie XXI w. (w tym Skalę Uzależnienia od Papierosów i Skalę Syndromu Uzależ-nienia od Nikotyny), które odzwierciedlają współczesne rozumienie uzależnienia. W literaturze przedmiotu w zakresie motywowania do zmiany zachowania zdrowotnego dominuje podejście stosowane w wywiadzie motywującym Millera i Rollnicka, skoncentrowane na osobie palącej i jej motywacji wewnętrznej. Na zasadach wywiadu motywującego opiera się krótka interwencja motywująca -5R (relevance, risks, rewards, roadblocks, repetition -trafność, ryzyko, nagrody, bariery, powtórze-nie), adresowana do osób pozbawionych motywacji do rzucenia palenia, rekomendowana przez Światową Organizację Zdrowia. W Polsce należy podjąć badania nad wdrożeniem nowych narzędzi diagnostycznych, zaktualizować niektóre obecnie obowiązujące wytyczne, dążyć do wzmocnienia roli podstawowej opieki zdrowotnej w leczeniu ZUT oraz włączyć zasady wywiadu motywującego i krótkiej interwencji 5R do programu akredytowanych szkoleń z zakresu rozpoznawania i leczenia ZUT. Med. Pr. 2016;67(1):97-108 Słowa kluczowe: palenie, tytoń, zaprzestanie palenia, nikotyna, uzależnienie od nikotyny, badania walidacyjne
AbstractHigh rates of tobacco use is still observed in working-age population in Poland. The present level of the state tobacco control has been achieved through adopting legal regulations and population-based interventions. In Poland a sufficient contribution of health professionals to the diagnosis of the tobacco-addition syndrome (TAS) and the application of the 5A's (ask, advice, assess, assist, arrange follow-up) brief intervention, has not been confirmed by explicit research results. Systemic solutions of the health care system of the professional control, specialist health care, health professional trainings and reference centres have not as yet been elaborated. The tools for diagnosing tobacco dependence and motivation to quit smoking, developed over 30 years ago and recommended by experts to be used in clinical and research practice, have not met the current addiction criteria...