John Kenneth Galbraith, w swojej niewielkiej z punktu widzenia liczby stron, ale znaczącej z punktu widzenia przesłania filozoficznego książce Istota masowego ubóstwa, napisał, że w czasie ewolucji działalności gospodarczej rzeczami, które mogły być produkowane i sprzedawane z zyskiem, zajęli się prywatni przedsiębiorcy. Te zaś, którymi się nie zajęli, choć były nie mniej po- trzebne, pozostały przy państwie [Galbraith, 1987]. Obszary pozostawione pań- stwu są z jednej strony kosztochłonne, a z drugiej mają najważniejsze znaczenie dla budowania przewagi konkurencyjnej gospodarki i społeczeństwa. Państwo, aby skutecznie wypełniać swoje funkcje, tworzy sektor publiczny, którego sku- teczne działanie mają zapewnić efektywnie zarządzane organizacje publiczne. Obserwowana w wielu krajach troska o racjonalne wydawanie środków pu- blicznych jest odpowiedzią na wyzwania, jakie stanęły przed państwem jako podmiotem władzy. Obecnie sektor publiczny w wielu krajach przechodzi fun- damentalne zmiany wymuszane przez otoczenie. Tendencja ta jest konsekwencją nie tylko narastających zmian w strukturze demograficznej populacji wielu kra- jów, demokratyzacji życia publicznego oraz rosnącej presji na większy niż do- tychczas udział podmiotów sfery publicznej i społecznej w zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa, ale także oddziaływania kontekstu geopolitycznego, środowi- skowego i zdrowotnego, w których demokratyczne państwa obecnie funkcjonują. Mimo iż specyfika realizowanych do tej pory reform sektora publicznego różni się pomiędzy krajami, wszystkie inicjatywy mają na celu poprawę sku- teczności organizacji publicznych poprzez nacisk na jakość usług, decentraliza- cję, urynkowienie, współpracę między różnymi sektorami oraz wzmożoną od- powiedzialność za osiągane rezultaty. Stąd w licznych reformach systemowych podejmowanych w poprzednim stuleciu w Europie, Stanach Zjednoczonych, Australii i Nowej Zelandii punktem wyjścia procesu sanacji było założenie, iż jednym z nośników właściwego przeobrażania sektora publicznego jest wpro- wadzenie narzędzi typowych dla zarządzania w sektorze prywatnym w ten sek- tor oraz pełne wykorzystanie idei Nowej Gospodarki, której podstawową siłą napędową jest implementowanie technologii informacyjno-komunikacyjnej do wszelkich działań, a także docenianie uwarunkowań kulturowych jako czynnika stymulującego wzrost gospodarczy i spójność społeczną. Rozwój gospodarczy, szerzej cywilizacyjny, wzmaga popyt na rozwój wie- dzy na temat uwarunkowań funkcjonowania organizacji publicznych, stąd sze- roko pojmowane zarządzanie można obecnie postrzegać jako jeden z najważ- niejszych czynników rozwoju. Stanisław Sudoł [2012] podkreśla, iż rozpatrując zarządzanie na gruncie teorii, wskazuje się na efekt, którym jest społecznie uży- teczna wiedza w postaci ustalonych prawidłowości życia gospodarczego lub społecznego i teorii, które tłumaczą określoną dziedzinę rzeczywistości i/lub – dostarczając projekty do zastosowania – pomagają tę rzeczywistość racjonali- zować. Jednakże zarządzanie jest głównie działaniem praktycznym, czyli świa- domymi i celowymi reakcjami ludzi, dążącym do zmiany istniejącej rzeczywi- stości gospodarczej lub społecznej. Może być także postrzegane jako swego rodzaju sztuka rozumiana jako umiejętność, mistrzostwo wynikające z talentu, intuicji, wiedzy i doświadczenia praktycznego oraz łączenie tych wszystkich atrybutów, które jest konieczne do dobrego funkcjonowania organizacji. Stąd i obserwowana obecnie silna dyfuzja wiedzy w obszarze teorii i praktyki zarzą- dzania z sektora for profit do sektora non profit. Powyższe stwierdzenie po- twierdza obserwowana uniwersalizacja teorii, koncepcji, modeli i metod zarzą- dzania oraz swoisty ich transfer między organizacjami sektora biznesowego, publicznego i społecznego. Po dokonaniu odpowiedniej adaptacji istnieje bo- wiem realna możliwość ich zastosowania do osiągania wyznaczonych celów, zarówno w organizacjach biznesowych, jak też publicznych i społecznych. Silna konwergencja, szczególnie zaś wykorzystywanie przez sektor publiczny oraz społeczny teorii i praktyki zarządzania istniejącej dotychczas w sektorze pry- watnym, jest zatem konsekwencją zmiany w pojmowaniu istoty i roli państwa jako podmiotu kreującego podstawy rozwoju społeczno-gospodarczego wobec podległych sobie społeczności. Oznacza to, że państwo i jego podmioty coraz częściej sięgają do metod i narzędzi zarządzania typowych dla sektora bizneso- wego po to, aby je wykorzystać w procesie racjonalnego podejmowania decyzji i praktyki działania, aby te działania uczynić efektywnymi ekonomicznie i orga- nizacyjnie oraz społecznie akceptowanymi. Wychodząc naprzeciw pojawiającym się oczekiwaniom poznawczym, uczestnicy cyklicznie organizowanych zjazdów Katedr i Zakładów Zarządzania Publicznego, inicjatywy przygotowanej pierwotnie przez Panią Profesor Barbarę Kożuch w 2010 roku i zrealizowanej w murach Uniwersytetu Jagiellońskiego, kontynuowanej w latach następnych przez takie ośrodki, jak Uniwersytet Eko- nomiczny w Katowicach, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Uni- wersytet Ekonomiczny w Krakowie i Uniwersytet Gdański w Gdańsku, posta- nowili przygotować wspólną monografię, w której opisano istotne z punktu widzenia aspektów rozwoju teorii i praktyki zarządzania publicznego. Do reali- zacji tego celu zaprosiliśmy specjalistów badających problemy zarządzania pu- blicznego z różnych uczelni. W rezultacie w pracach nad niniejszą książką uczestniczyło 25 naukowców z 11 ośrodków naukowo-badawczych w Polsce. Przygotowali oni 18 odrębnych rozdziałów eksplorujących bliską im tematykę badawczą powiązaną z obszarem zarządzania publicznego, w którym się specja- lizują. Jesteśmy wdzięczni Autorom za przyjęcie zaproszenia do przygotowania tekstów, w których podzielili się swoją wiedzą, pomimo wielu zawodowych wyzwań związanych ze zmianami dotyczącymi funkcjonowania uczelni wynika- jącymi z pandemii COVID-19. Zawartość rozdziałów obejmuje tematy niezbędne do zrozumienia współ- czesnego sektora publicznego, jego roli (rozdziały 1, 2, 3, 4), znaczenia zmian w otoczeniu wyrażających się postępującą digitalizacją (rozdziały 16, 17, 18). Wymiar operacyjny zarządzania reprezentują tematy dotyczące: zarządzania finansami (rozdział 5), pomiaru efektywności (rozdział 6), zarządzania strate- gicznego (rozdział 7), przedsiębiorczości publicznej i społecznej (rozdział 8), zarządzania ryzykiem (rozdział 9), kultury organizacyjnej (rozdział 10), zarzą- dzania zasobami ludzkimi (rozdział 11), przywództwa (rozdział 12), kontaktów z otoczeniem w konsekwencji podejmowania działań w obszarze marketingu (rozdział 13) i public relations (rozdział 14) oraz współpracy i orkiestracji ukła- dów sieciowych przez podmioty publiczne (rozdział 15). Przygotowaną przez międzyuczelniany zespół badaczy pozycją chcieliby- śmy szczególnie zainteresować studentów kierunków studiów z obszarów admi- nistracji publicznej, gospodarki publicznej, zarządzania, w których tematyka zarządzania publicznego się pojawia. Mamy nadzieję, że ujęte w niej zagadnie- nia staną się inspiracją do pogłębiania wiedzy z zakresu funkcjonowania sektora publicznego i jego funkcjonalnych aspektów w postaci zarządzania publicznego. Monografię adresujemy też do nauczycieli akademickich i badaczy uwa- runkowań działania organizacji publicznych podejmujących w swoich zajęciach i pracach badawczych tematy związane w całości bądź części z zarządzaniem publicznym. Mamy nadzieję, że książka spełni oczekiwania poznawcze Czytelników i będzie cenną pozycją w Państwa bibliotece, ulokowaną na półce poświęconej rozwojowi teorii i praktyki zarządzania publicznego. Serdecznie dziękujemy Recenzentowi prof. PG dr. hab. Krzysztofowi Lei za cenne uwagi, które przyczyniły się do wzbogacenia ostatecznej postaci publi- kacji. Dziękujemy także Władzom Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, a szczególnie Prorektorowi ds. Nauki i Rozwoju Kadry Akademickiej prof. dr. hab. Maciejowi Nowakowi, który w sytuacji wzrostu kosztów wydawniczych wyraził zgodę na niewielką, ale bardzo istotną partycypację finansową Uczelni w przygotowaniu niniejszej książki.
