Bor, periyodik cetvelde 3A grubunda ilk sırada yer alan, "B" simgesiyle gösterilen ve atom numarası 5 olan bir elementtir. Doğada elementel halde bulunmaz (1). Elementel bor ilk olarak 1808 yılında Thenard, Gay-Lussac ve Davy tarafından eş zamanlı olarak keşfedilmiştir. Ancak bor bileşiklerinin kullanımı 4000 yıl önceye kadar uzanmaktadır (2). Bor ile ilgili süregelen gelişmelerin bazıları Tablo 1'de verilmektedir (1-5). Havada, toprakta ve sularda toplam 250'den fazla bor bileşiğinin mevcut olduğu belirtilmektedir. Borun oksijene ilgisinin fazla olması nedeniyle borat olarak adlandırılan çok çeşitli bor-oksijen bileşikleri mevcuttur (6). Bor oksit (B 2 O 3 ) ve borik asit (H 3 BO 3 ) bu bileşikler içinde en basit yapılı olanlardır (7). Ayrıca borun kalsiyum, magnezyum ve sodyum elementleri ile de bileşikleri mevcut olup önemli olanlarından bazıları; boraks (Na 2 B 4 O 7 . 10H 2 O), kolemanit (Ca 2 B 6 O 11 . 5H 2 O) ve üleksittir (NaCaB 5 O 9 .8H 2 O). Bu bileşikler tabii boratlar olarak da bilinmektedir (Şekil 1) (8, 9). Bor bileşiklerinin kullanım alanları oldukça fazladır. Son yıllarda bor elementinin biyolojik önemi anlaşılmış ve sağlık üzerine olan etkilerini araştıran klinik ve deneysel çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Bu derlemede borun önemi, sağlık üzerine etkileri ve bu alanda yapılan çalışmalar anlatılmaktadır.
Borun Kullanım AlanlarıDünya bor rezervlerinin %73,5'ine sahip olmamız ve bor bileşiklerinin kullanım alanlarının çok çeşitli olması ülkemizin stratejik önemini arttırmaktadır. Bor bileşiklerinin kullanım alanları içine cam, seramik, temizlik, beyazlatma, kozmetik, metalurji, nükleer, bilgisayar ve uçak sanayi, enerji sektörü, tarım ve sağlık alanı girmektedir (Şekil 2) (2). Sağlık alanına baktığımızda, bor bileşiklerinin osteoporoz ve romatoid artrit tedavilerinde, Bor Nötron Yakalama Tedavisi (Boron Neutron Capture Therapy, BNCT) ile beyin tümörlerinin iyileştirilmesinde, yanık tedavilerinde, yara iyileşmesinde, antiseptik olarak lens solüsyonlarında, merhemlerde, gargaralarda ve göz damlalarında kullanıldığı görülmektedir. Ayrıca multiple myelom tedavisinde ''Bortezomib'' adlı, bor içeren ve Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (Food and Drug Administration, FDA) tarafından onaylı bir ilaç kullanılmaktadır (3). Tarımda ise bor elementinin önemi büyüktür. Bitkilerdeki bor eksikliğini engellemek için bor içeren özel gübrelerin kullanımının yanı sıra bor bileşikleri, istenmeyen otlar ve böceklerle mücadelede de kullanılmaktadır (8).