The Fate of William Whewell’s Four Palætiological Domains: A Comparative Study

Abstract

In 1847, the British polymath William Whewell pointed out that the sciences for which he, in 1837, had coined the term “palætiological” have much in common and that they may reflect light upon each other by being treated together. This recommendation is here put into practice in a specific way, to wit, not by comparing the palaetiological sciences that Whewell distinguished himself but by comparing the general historical development of the scientific study of the four broad palætiological domains that he enumerated in 1847: the solar system, the Earth, its vegetable and animal creation, and man. For wide and various as their subjects are, it will be found that [the palætiological sciences] have all certain principles, maxims, and rules of procedure in common; and thus may reflect light upon each other by being treated together. William Whewell ( 1847 , 1, p. 640)

Anglosakson Arkeoloji Geleneği Bağlamında Bilimsel Açıklamaların Doğası ve Statüsü

“…Öte yandan güncel arkeoloji pratiğinde geçmişin değerlendirilmesinde bilimsel ve bilimsel olmayan (örneğin hermeneutik) yaklaşımlar mevcuttur. Bu anlamda arkeolojide açıklamaların uygun bir analizi açıklama pratiğinin materyal kayıtlardan geçmiş ile ilgili çıkarımlarda bulunmanın da hesabını verebileceği şekilde genişletilmesi gerekir (Stanish, 2008(Stanish, , s. 1358. Bu çerçevede bu bölümde arkeolojide kabul görmüş olan temel açıklama yaklaşımlarını ele alacağım.…”

“…Söz konusu yaklaşımlar farklı varsayımlar içerdiğinden "açıklama", bu yaklaşımların her biri için farklı aktivitelere referansla kullanılır. Bu yaklaşımlar arasında en az bilimsel olandan en bilimsel olana doğru şöyle bir sıralama ortaya koyulabilir: (1) Eleştirel teori, (2) Hermeneutik (yorumlayıcı) arkeoloji, (3) Tarihselci arkeoloji, (4) Bilimsel arkeoloji (Stanish, 2008(Stanish, , s. 1358(Stanish, -1359. Arkeolojide eleştirel teori yaklaşımı, anlatılar yolu ile geçmişi, etik ve politik ilkeleri de içine alacak biçimde yapısallaştırılmış bir sosyal pratik olarak ele alır.…”

“…Eleştirel ve hermeneutik yaklaşımlar, Anglo-Amerikan arkeoloji geleneğinde "postsüreçsel" arkeoloji olarak anılan teoriyi meydana getirir (Stanish, 2008(Stanish, , s.1360. Buna göre post-süreçsel arkeoloji, yeni arkeolojinin sorunları ile ilgili mantıksal olguculuğun olduğu gibi arkeolojiye uygulanmasının anlamlı birer eleştirisini verir (a.g.y).…”

“…Tarihselci arkeoloji yaklaşımı arkeolojik kayıtları uzay ve zaman içinde açıklamayı hedef alır. Bilimsel arkeoloji; empirik arkeolojik kanıtları, insan davranışı ile ilgili daha genel ilkelerin kapsamında ele almayı amaçlar (Stanish, 2008(Stanish, , s.1360. Bu yaklaşımda açıklama, arkeolojik kayıtları metinler ya da halihazırda var olan arkeolojik data kümeleri gibi bağımsız datalar aracılığı ile bilinen tarihsel bir sekans içine yerleştirebilmektir.…”