Türkçe Üçüncü Tekil Şahıs İyelik Ekinin ve Pronominal /N/ Sesinin Kökeni Üzerine

Abstract

ÖzTürkçenin en eski yazılı tanıklarından beri, üçüncü tekil şahıs iyelik ekinin üzerine bir çekim veya türetme eki getirildiğinde bu iki ek arasında "pronominal n" adı verilen bir /n/ sesi ortaya çıkmaktadır. Türkçede benzer bir /n/ sesi, kişi ve işaret zamirlerinin çekimli şekillerinde de görülür. Yakın zamandaki araştırmalar, pronominal /n/ sesinin bazı örneklerde yalın hâlde de görüldüğünü ortaya koymuştur. Bu çalışmanın amacı, bu bulgulara dayanarak üçüncü tekil şahıs iyelik ekinin ve pronominal /n/ sesinin kökünü araştırmaktır. Öncelikle, Türkçe iyelik eklerinin kökeni sorgulanmış ve bu eklerin Proto-Türkçede ilgi durumu eki görevinde olan *+(X)n ekini almış kişi zamirlerinin ekleşmesiyle oluştuğu ortaya konmuştur. Ardından, ikinci tekil şahıs iyelik ekinin tarihsel gelişiminde Yenisey dillerindeki iyelik ön eklerinin olası etkisi üzerinde durulmuştur. Pronominal /n/ sesinin üçüncü tekil şahıs iyelik ekine eklenmiş arkaik ilgi eki *+(X)n olduğu sonucuna varılmıştır. Aynı ek, Eski Türkçede isimler üzerinde araç durum ekine, iyelik ekleri üzerinde ise belirtme durumu ekine dönüşmüştür. Eski Türkçe +(n)Xŋ ilgi ekinin yardımcı ünsüzü de aynı ekin kalıntısıdır.