Türkiye’de Çevre Vergilerinin Çevresel Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Öz: 21. yüzyılda çevre kirliliği ve küresel ısınma yoksulluk, açlık, terör, salgın hastalıklar gibi en önemli sorunlardan birisidir. Artık global bir sorun olarak kabul edilen çevre kirliliğinin temelinde sanayileşme ve teknolojik gelişmeye bağlı olarak artan enerji ihtiyacı ve buna bağlı olarak artan fosil yakıt tüketimi, nüfus artış hızı, kentleşme gibi olgular yatmaktadır. Çevre sorunlarının ortaya çıkardığı negatif dışsallıkların ortadan kaldırılması veya insan ve çevre sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin minimize edilmesi için ulusal ve uluslararası ölçekte farklı mücadele yöntemleri benimsenmiştir. Türk Vergi Sistemi içerisinde çevre kirliliği ile mücadele de kapsamında yürürlüğe konulan ilk ve tek yürürlüğe konulan vergi Çevre Temizlik Vergisidir. Plastik Poşet Vergisi de yine bu kapsamda değerlendirilmelidir. Doğrudan çevresel bir vergi olmamakla birlikte, Motorlu Taşıtlar Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi ise yine tarife, oran, muafiyet ve istisnalar açısından çevresel katkılar sağladığından diğer çevresel vergiler olarak kabul edilmektedir. Türk Vergi Sistemi içerisinde yer alan çevre vergilerinin istenilen düzeyde çevresel etkiye sahip olamadıkları görülmektedir. Bu sebeple çevre kirliliği ile mücadele kapsamında diğer mali ya da piyasa araçları ile birlikte çevre vergileride etkin olarak kullanılmalıdır.

Türkiye’de Atık Yönetiminde Uygulanan Mali Tedbirlerin Analizi

“…''Çevre Temizlik Vergisi'' ve 2019 yılında yürürlüğe girmiş olan ''Plastik Poşet Vergisi'' diğer bir adıyla ''Geri Kazanım Katılım Payı'' söz konusu doğrudan iki vergi türünü oluşturmaktadır. Doğrudan vergiler haricinde Türk Vergi Sistemi içerisindeki çevresel vergiler konu ve yapı (tarife, muafiyet ve istisna) itibariyle çevrenin korunmasına yönelik olarak atık yönetimi üzerinde dolaylı etki sağlamaktadır (Ertekin ve Dam, 2020;Sarıgül ve Topçu, 2021). Genel olarak, Türk Vergi Sistemi içerisinde atık yönetimi konusuyla ilişkili çevre vergileri, konu ve yapı itibariyle dolaylı olarak etki sağlamakla birlikte Avrupa Birliği'ne kıyasla kapsam ve uygulama bakımından yeterli düzeylerde sahip değildir ve sınırlıdır (Yılmaz ve Eser, 2021, 120).…”