Türkiye’de Milli Parklar ve Uzun Devreli Gelişme Planlarının Arazi Kullanımı ve Yapılaşmaya Yönelik Mevzuat Kapsamında İncelemesi

Abstract

Milli Park kavramı Türkiye’de dünya ile paralele olarak ilk olarak 1940lı yıllarda tanımlanmaya başlanmıştır. 1956 yılında Orman Kanunu kapsamında mevzuata giren milli park kavramı 1958 yılında Yozgat Çamlığının koruma altına alınmasıyla hayata geçmiştir. Yozgat Çamlığı Milli Parkı Türkiye’nin ilk milli parkı olurken ilerleyen süreçte 1983’de Milli Parklar Kanunu ve 1986’da Milli Parklar Yönetmeliğinin ilan edilmesiyle daha güçlü bir yasal statüye kavuşmuştur. Mevzuat uyarınca Uzun Devreli Gelişme Planları ile yönetilen milli parklarda, “korunan alanlar”ın ve mevzuatlarının çeşitliliği ile ülkemizde yaşanan mekansal planlama hiyerarşisine yönelik değişiklikler sebebiyle kimi zamanlarda yetki ve yöntem karmaşaları yaşanmaktadır. Ortaya çıkan karmaşa sonucunda planlama süreçleri uzayabilmekte ya da planlar yargı kararları ile iptal edilebilmektedir.
 Güncel mevzuat doğrultusunda ülkemizde arazi kullanım ve yapılaşmada yetkisi olan planlar mekansal starteji planları, çevre düzeni planları ile uygulama imar planları olarak belirlenmişken Uzun Devreli Gelişme Planları bu hiyerarşi dışında kalmaktadır. Bununla birlikte özel amaçlı planlar olarak ifade edilen uzun devreli gelişme planlarının; çevre düzeni planı ile iskan ve yapılaşmaya konu olacak yerler için 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarına girdi sağlayan ve imar planı kararlarına veri oluşturan veya gerektiğinde mekânsal planların uygulanmasına yönelik araç ve ayrıntıları da içerebilen, koruma esasları, yapılaşma düzeni, yoğunluk ve benzeri konularda tasarım esasları ve uygulama ilkeleri gibi hususları içerecek planlar olduğu anlaşılmıştır. Öte yandan uzun devreli gelişme planlarının yapımında kullanılacak bilimsel yöntemler, belirlenecek yapılaşma koşullarının dayanakları, askı ve duyuru süreci ile ilgili kimi hususların mevzuat açısından yetersiz ya da belirsiz olduğu tespit edilmiş olup bu hususlara bazı öneriler getirilmiştir. Söz konusu belirsizliklerin giderilmesiyle uzun devreli gelişme planlarının mevzuattaki ve uygulamadaki yeri dahada kuvvetlenebilecek, kamuoyu tarafından daha fazla sahiplenilebilecektir.

Yozgat Çamlığı Milli Parkı’nın Kontrollü Kullanım Bölgelerinde Fiziksel Taşıma Kapasitesinin Belirlenmesi

“…Bu genelgenin esasları incelendiğinde, her ne kadar milli parklarda yer alan mutlak koruma, hassas koruma, sürdürülebilir kullanım ve kontrollü kullanım bölgelerine ait yönetim esasları ve bu bölgeleme ayrımının nasıl yapıldığı tarif edilse de yapılan ölçütlere dair detaylı bir sınırlama belirtilmemiştir. Örnek olarak kontrollü kullanım bölgesinin seçilmesinde "İskan ve yapılaşmaya konu olmak, turizm ve rekreasyon potansiyeline sahip olmak" kriterleri gözetilirken milli parka ait tüm alanın turizm ve rekreasyon potansiyeli açısından değerlendirilmesi veya alan içerisinde tek bir yapının kontrollü kullanım bölgesi olarak değerlendirebileceği tartışılabilmektedir (Körbalta, 2022).…”