Türkiye’de Yoksulluğun Mikro Düzeyde Belirleyicileri: Kantil Regresyon Analizi

Abstract

Öz
 Yoksulluk ile ilgili çalışmalar incelendiğinde, insanların yaşadığı yoksulluğun belirleyicileri üzerine yapılan çalışmaların olduğu fakat yoksulluk dağılımındaki heterojenliği dikkate alan çalışmaların olmadığı görülmüştür. Bu makalenin temel amacı, Türkiye için bir yoksulluk profili oluşturarak, belirleyicilerin yoksulluk düzeyleri üzerindeki farklı etkilerini incelemektir. Çalışmada yoksulluk düzeylerini araştırmak için, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan “Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması” 2019 yılı verileri derlenmiş ve Kantil regresyon modeliyle de analizler yapılmıştır. Ayrıca bu çalışma Türkiye’ de yoksulluğun belirleyicilerini açıklamada kantil regresyon yöntemini kullanan ilk makale olma özelliği taşımaktadır. Yoksulluğun farklı derecelerdeki belirleyicilerinin ne ölçüde ortaya çıktığını bulmak amacıyla yoksulluk dağılımını “aşırı yoksul”, “derin yoksul”, “yoksulluk sınırı”, “yoksulluğa yakın” ve “geçici yoksul olmayan” şeklinde beş grup olarak çalışmada analiz edilmiştir. Kantil regresyonlardan elde edilen sonuçlar, En küçük kareler (EKK) modelinin sonuçlarıyla karşılaştırılmış ve özellikle “aşırı yoksulluk” ile “derin yoksulluk” içindeki haneler ve modellerde kullanılan açıklayıcı değişkenlerin birçoğu için analiz edilen diğer gelir kategorilerinin önemli farklılıklar içerdiği görülmüştür. Çalışmanın önemli sonuçlarından biri farklı yoksulluk kategorisinde bulunan hanelerin gelir düzeyini arttırmalarının önemli yollarından biri eğitim seviyelerini yükseltmesi gerektiği diğeri ise hanedeki nüfusun fazla olması hanenin gelirini etkilemekle birlikte yoksulluk derinliği üzerinde de önemli bir etkiye yol açtığı şeklinde bulunmuştur. Bununla birlikte Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Kuzey Doğu Anadolu, Orta Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu bölgesinde yaşayanlar diğer bölgelerde yaşayanlara göre yoksulluğu daha derin yaşamaktadır. Beklentilerin aksine nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünlerinde çalışanların, nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar ile kıyaslandığında yoksulluğu daha derinden yaşamış olmaları politika yapıcıların ve karar alıcıların yoksullukla mücadelede başlangıç noktası açısından oluşturacakları politikalara ışık tutacaktır.

An Analysis on the Determinants of Chronic Poverty in Turkey

“…Kızılgöl (2009), hanehalklarının yoksulluk risklerini belirleyebilmek ve yaşam standartlarını ortaya koyabilmek için 2002-2006 yılları Hanehalkı Bütçe Anketi panel verilerini kullanmıştır. Zaman içerisinde yoksulluk dinamikleri, bireylerin ve hanelerin yoksulluk geçişleri, kronik ve geçici yoksulluk ayrımlarını yapmak amacıyla birçok farklı çalışma literatüre kazandırılmıştır (Kızılgöl & Demir, 2010;Şeker, 2011;Acar & Başlevent, 2014;Dalgıç vd., 2015;Uğur, 2016;Acar vd., 2017;Abay & Sezgin, 2018;Yıldırım vd., 2018;Sigeze & Şengül, 2018Sigeze & Şengül, , 2019Değirmenci, 2020;Evcim vd., 2020;Şahin & Kılıç, 2021;Narinç, 2022;Van, 2022). Bu çalışmalarda genellikle hanehalkının geliri, bireylerin eğitim seviyesi, hanede yaşayan bireylerin cinsiyetleri, sosyal güvencelerinin olup olmaması, varlık gelirleri gibi farklı değişkenler, zamana dayalı yoksulluğun belirleyici unsurları olarak kullanılmıştır.…”

“…Ayrıca eğitime yapılan yatırım, bireyin yalnızca kendisini yoksulluktan kurtarması için değil, bulunduğu hanede yaşayan bireyleri de yoksulluktan kurtarması için atılan önemli bir adımdır. Dolayısıyla hanelerde yaşayan bireylerin eğitim seviyesi arttıkça yoksulluktan çıkma olasılıkları da o kadar artmaktadır (Kızılgöl & Demir, 2010;Dalgıç vd., 2015;Sigeze & Şengül, 2019;Van, 2022). Uğur (2016) ise çalışmasında, Türkiye için dinamik çok boyutlu bir yoksulluk ölçümü gerçekleştirmiştir ve yoksulluktan çıkışta gelir dışı faktörlerin (eğitim, sağlık vb.)…”

“…Ayrıca çalışmalarında ilkokul mezunu bireyler ile yüksekokul, fakülte ve üzeri mezunu bireyler arasındaki yoksulluk oranında önemli derecede farklılık olduğu görülmüştür. Ayrıca yapılan birçok çalışmadan elde edinilen bulgular birbirini destekler niteliktedir (Karayılmazlar, 2006;Alpaydın, 2008;Kızılgöl & Demir, 2010;Acar & Başlevent, 2014;Afera, 2015;Dalgıç vd., 2015;Uğur, 2016;Karagöl vd., 2018;Değirmenci, 2020;Evcim vd., 2020;Şahin & Kılıç 2021;Van, 2022). veya çalışamaz halde olan bireylerin iş arayan bireylere göre geçici yoksul olma ihtimali %1,4, kronik yoksul olma ihtimali ise %5 daha azdır.…”

Untitled

“…Aslan (2020) tarafından pandemi döneminde yapılan çalışmada benzer şekilde boşanma oranlarının satınalma gücü paritesi yüksek olan çevrelerde fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Van (2022) boşanan bireylerin yoksullaştığını ve satınalma güçlerinin düştüğünü belirlemiştir. Guveli ve diğerleri (2022) Avrupa ülkelerine göç eden Türkler üzerinde yaptıkları araştırmada benzer bulgulara ulaşmışlardır.…”

Sosyal Ve Ekonomi̇k Geli̇şmi̇şli̇k Açisindan Boşanma Hizi, Doğurganlik Hizi Ve Satinalma Gücü Pari̇tesi̇ Farkliliklari

“…Erdoğan ve Aslan (2021)'a göre satınalma gücü paritesi yüksek olan yerlerde boşanma oranları da yüksektir. Aslan (2020) tarafından pandemi döneminde yapılan çalışmada benzer şekilde boşanma oranlarının satınalma gücü paritesi yüksek olan çevrelerde fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır Van (2022). boşanan bireylerin yoksullaştığını ve satınalma güçlerinin düştüğünü belirlemiştir.…”