Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı

Abstract

Sahip olduğu jeotektonik özellikleri nedeniyle, yoğun tektonik bir bölgede bulunan Türkiye'nin % 40 ı, çözünmeye uygun kayaçlardan meydana gelmiş r. Yer yer 4000 metre yüksel lere çıkan ve doğu-ba yönlü Tektonik Birlikler ve bunların örtüleri şeklinde uzanan bu kayalar üzerinde, karstlaşmayı belirleyen kökensel ve şekillendirici faktörlerin kısa mesafeler dahilinde büyük değişiklikler göstermesine bağlı olarak; morfojene k ve morfometrik özellikleri belirgin sınırlarla birbirinden ayrılan 6 karst bölgesi ve 11 karst alanı ayırt edilir. Antalya Traverten Platosu-Sakarya Ovası ve Çarşamba/Bafra Deltaları-Çukurova Ovası tara ndan köşelendirilmiş olan, kuzey-güney yönünde, Anadolu karasının Karadeniz ve Akdeniz'e doğru en fazla genişlemiş (gerilmiş) bölümü yer alır. Birbirinden farklı tektonik birlik, coğrafi bölge ve iklim özelliklerine sahip olan ve 'Orta Anadolu Platoları Kuşağı' olarak adlandırılan bu bölge; oluşum ortam ve kökenleri farklı olan ülkemizin en karakteris k platoluk alanlarından (Küre Dağları çevresi Platoları, İç Anadolu Platoları ve Taşeli Platosu) meydana gelmiş r. Türkiye kars na karakteris ğini veren, morfometrik ve morfojene k özellikleri bakımından diğer bölgelerden kesin sınırlarla ayırt edilen Orta Toroslar, Orta Anadolu ve Orta-Ba Karadeniz karst alanları, bu kuşak üzerinde yer alırlar. Çok dönemli-tek/çok kökenli gelişim özelliği gösteren ve sürekli yenilenen, iç içe geçmiş orojenik derin karst (kuyluçlar, derin ve uzun mağara sistemleri) ile derin kapalı havza kars na (dip karst) ait şekillerin (obruk ve traverten konileri ile jips topoğrafyası), yanal ve düşey doğrultuda büyük boyutlara ulaş ğı bu kuşaktaki karstlaşma; Pliyosen'den beri, sürekli yenilenerek kesin siz olarak gelişim halindedir. Oluşum ve gelişim özellikleri birbirlerine benzemeyen karst bölgelerinin, kuzey-güney yönünde yan yana gelerek oluşturdukları bu kuşağın, günümüzdeki konumunu almasında; Anadolu'nun neotektonik dönemdeki tektonik rejimi (sıkışmagerilme ve göreceli olarak blok halinde yükselme) belirleyici olmuştur.

Relict drainage effects on distribution and morphometry of karst depressions: a casestudy from central Taurus (Turkey)

“…Large areas of the ice-free continental area of the Earth, especially in the Northern Hemisphere and Mediterranean region, are underlain by karst (Ford and Williams, 2007;De Waele et al, 2009, 2011. Karst terrains cover about 40 % of Turkey, and the largest, most important karst terrain is the Taurus Mountains (Nazik and Poyraz, 2017). Gentle slopes of high karst plateaus are significant morphological units of the Taurus karst region, and these plateaus are highly karstified, also due to effects produced by tectonics (Klimchouk et al, 2006;Monod et al, 2006;Doğan et al, 2017;Doğan and Koçyiğit, 2018).…”

Polyelerin Sınıflandırılması ve Toroslardan Örnekler

“…Polye tabanlarında yanal karstik gelişimi gösteren çözünme artığı hum tepeler oluşabilir. Bir polye dış drenaja açılırsa artık karakteristik bir polye olma özelliğini kaybeder ve fluvio-karstik vadi (Doğan, 1996), fosil ya da açık polye olarak kabul edilir (Nazik, 1992;Nicod, 2003). Polyeler daha çok kireçtaşı arazilerinde yaygın olarak görülse de, nadir olsa da jips arazilerinde polye benzeri oluşumlara rastlanır (Doğan & Özel, 2005).…”

“…Deniz seviyesine göre ortalama yükseltisi 1205 metre olan polye tabanının yaklaşık yüzölçümü 14 km 2 'dir. DSİ tarafından polye tabanında açılan sondaj kuyusunda alüvyon kalınlığının 40 metre olduğu Nazik (1992) tarafından belirtilmiştir.…”

“…Nazik & Tuncer, 2010; Şekil 1). Batı ve Orta Toroslar'da Eosen flişi, Miyosen denizel ve gölsel kırıntılı sedimanları, Kretase ofiyolitik melanjı ve metamorfik gibi kaya birimleri ile kireçtaşı dokanaklarında (sınırlarında) gelişmiş olan çok sayıda polye yer alır (Alagöz, 1944;Güldalı, 1976;Nazik, 1992;Doğan, 2003;Doğan & Koçyiğit, 2018;Doğan vd., 2017;. Türkiye'de polyeleri konu alan çok sayıda çalışma yapılmasına (örn.…”

Fluvio-karstic evolution of the Taşeli Plateau (Central Taurus, Turkey)

“…High plateaus composed of Mesozoic and Tertiary limestones are the characteristic geomorphological units of the Taurus region. The gentle slopes of these plateaus are highly karstified due to tectonic and climatic effects (Klimchouk et al, 2006;Monod et al, 2006;Bakalowicz, 2015;Doğan et al, 2017;Nazik and Poyraz, 2017;Doğan and Koçyiğit, 2018;Öztürk et al, 2015, 2018bKuzucuoğlu, 2019). The plateau surfaces include many landforms such as gorges, dry valleys, dolines, uvalas, ponors, and springs.…”