Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medya ve Kompulsif Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Abstract

Günümüzde sosyal medya kullanımı çok hızlı bir biçimde artış göstermektedir. Sosyal medya ve diğer çevrimiçi platformlarda fazla zaman harcanması üniversite öğrencileri de dâhil tüm nüfus grupları arasında çevrimiçi bağımlılıklara neden olabilmektedir. Dolayısı ile sosyal medya kullanımının çok yaygın olduğu düşünülen üniversite öğrencilerinde sosyal medya ve alışveriş bağımlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi önemli bir konudur. Bu sebeple araştırma, üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılık düzeyleri ve kompulsif çevrimiçi alışveriş bağımlılıkları arasındaki ilişkinin bazı değişkenler bakımından incelenmeyi amaçlanmaktadır. Araştırmada nicel desenlerden korelasyonel araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2020-2021 eğitim ve öğretim yılında Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Muğla Meslek Yüksekokulu öğrencileri olarak belirlenmiştir. Araştırmaya 413 üniversite öğrencisi katılmıştır. Araştırmada veriler Kişisel Bilgi Formu, Sosyal Medya Bağımlılık Ölçeği- Yetişkin Formu (SMBO-YF) ve Kompulsif Çevrimiçi Satın Alma Ölçeği (KÇSA) kullanılarak çevrimiçi ortamda Google Formlar vasıtasıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler, t testi, ANOVA testi ve regresyon yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler, kadınların erkeklere göre sosyal medya ve çevrimiçi alışveriş bağımlılıklarının daha düşük olduğunu göstermiştir. Katılımcıların yaş, çalışma durumu, medeni durumu ve sosyal medya hesap sayısının sosyal medya ve çevrimiçi alışveriş bağımlılıklarını etkilemediği anlaşılmıştır. Çevrimiçi alışveriş yapanların sosyal medya ve çevrimiçi alışveriş bağımlılık düzeylerinin yapmayanlara göre daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca çevrimiçi alışveriş tercihlerinin, alışveriş sıklıklarının ve indirimleri takip etmenin sosyal medya ve çevrimiçi alışveriş düzeylerini etkilediği görülmüştür. Çevrimiçi alışveriş yapanların yapmayanlara göre sosyal medya ve çevrimiçi alışveriş puanlarının daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. Kurumsal alışveriş sitelerini tercih edenlerin sosyal medya ve çevrimiçi alışveriş bağımlılıklarının diğer alışveriş yöntemlerine göre daha düşük olduğu görülmüştür.

Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığı: Sistematik Bir Derleme

“…Son olarak Demirel ve Tapan'ın çalışmasında, üniversite öğrencilerinin (n = 413) sosyal medya kullanımı ve çevrimiçi alışveriş bağımlılığı arasındaki ilişki incelenmiştir (47). Araştırmanın sonunda cinsiyetin, çevrimiçi alışveriş yapmanın, alışveriş tercihlerinin ve indirimleri takip etmenin çevrimiçi alışveriş bağımlılığı üzerinde etkili olduğu görülmüştür.…”

“…Kadınların erkeklere göre sosyal medya kullanımı ve çevrimiçi alışveriş bağımlılıklarının daha düşük düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Alışveriş bağımlılığı ile ilgili genel kanı kadınların erkeklerden daha fazla alışveriş bağımlısı olduğuna inancın tam tersi olarak karşılaşılan bu sonucun, bu araştırmaya katılan erkeklerin sosyal medya bağımlılıklarının kadınlara göre daha yüksek olması olabileceği düşünülmektedir (47). Özetle, çevrimiçi alışveriş yapanların sosyal medya ve çevrimiçi alışveriş bağımlılık düzeylerinin yapmayanlara göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir (47).…”

“…Demirel ve Tapan'ın çalışmasında, sosyal medya kullanımı ve çevrimiçi alışveriş bağımlılığı arasındaki ilişki incelenmiştir (47). Pahlevan Sharif ve Yeoh'un çalışmasında olduğu gibi (22), bu çalışmada da sosyal medya kullanımı ve çevrimiçi alışveriş bağımlılığı birbiriyle ilişkili bulunmuştur.…”

“…Pahlevan Sharif ve Yeoh'un çalışmasında olduğu gibi (22), bu çalışmada da sosyal medya kullanımı ve çevrimiçi alışveriş bağımlılığı birbiriyle ilişkili bulunmuştur. Araştırmanın sonunda kadınların daha düşük düzeyde sosyal medya kullanımları olduğu ve daha az çevrimiçi alışveriş yaptıkları görülmüştür (47). Sosyal medya kullanımı ve çevrimiçi alışveriş bağımlılığı arasında pozitif yönde bir ilişki olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur (54,55).…”

“…Çevrimiçi satın alma davranışı için uyum bozukluğu (37), sosyal medya kullanımı (22,47), dissosiyasyon ve dürtüsellik belirtileri (41), aleksitimi (38), kaygılı bağlanma (40) ve düşük benlik saygısı (46) risk faktörleri olarak görülmüştür. Yürütülen araştırmalarda çoğunlukla bireysel faktörlerin ele alındığı ve daha geniş bir bakış açısının göz ardı edildiği fark edilmiştir.…”