Vahiy, iç söz ve yorum bağlamında Kelām-ı Nefsī tartışmasının hermenötik uzantıları

Abstract

Ḫalḳu'l-Ḳurʾān tartışmasında Eşʿarī-Māturīdī düşüncenin belirleyici kavramı olan kelām-ı nefsī, hem vahyin nüzulünün keyfiyeti konusu hem de yorum meselesi ile irtibatlandırılabilir. Kelāmın ses ve harflerden müteşekkil olmayıp nefsteki (zihindeki) mana olduğu düşüncesi Kur'an lafızlarının anlama delaletinin doğrudanlığı-dolaylılığı konusunu derinden belirliyor görünmektedir. Hıristiyan teolojisinde bir bakıma kelām-ı nefsī kavramının muadili olarak geliştirilen "iç söz" (verbum interius) kavramının, Hans-Georg Gadamer tarafından hermenötik problemin evrenselliği noktasında yorumlanmış olması dikkate alındığında benzer ya da farklı hermenötik uzanımların kelām-ı nefsī çerçevesinde de izinin sürülmesi mümkündür. Bu çerçevede anlama hadisesinin dilselliği, yorumun anlamadaki rolü ve öznellik gibi başlıklar öncelikli olarak zikredilebilir. Bu makalede öncelikle kelām-ı nefsī kavramının İslam kelam disiplininin özgün tartışma alanı içerisindeki konum ve işlevi betimlenmiştir. Daha sonra kelām-ı nefsī kavramı hem verbum interius ile belirgin yönleri açısından mukayese edilmiş hem de hermenötik uzantıları çerçevesinde ele alınmıştır.

Ebû Bekir İbnü’l Arabî’nin Te’vil Metodolojisi

“…Bu yeniden inşa sürecinde kişinin kendi kastı kadar, dil alanının kuralları da aktiftir. Söz, zihindeki mânanın dil dünyası içerisinde yorumlanışı, oraya uyarlanışıdır ve artık zihindeki mâna ile birebir aynı değildir (Coşkun, 2018). Bu yönüyle, harflerin mânaya delâleti, mahlûkâtın Allah'ın zatına delâletine benzer.…”