Wieczny powrót metafizyki

Abstract

Myśleniu metafizycznemu niejeden wyprawiono pogrzeb. Jego śmierć dawno mamy już za sobą, a autorów, którzy ją stwierdzili lub się doń przyczynili, czytamy dziś jak klasyków, takich jak Arystoteles czy Kant. O jałowości, a wręcz szkodliwości metafizyki napisano tak wiele, że obecnie nawet jej zwolennicy wyrwani nagle do odpowiedzi mieliby zapewne niemały kłopot ze znalezieniem odpowiedzi na pytania o to, jaką konkretnie wiedzę bądź jaki pożytek przyniosły nam dociekania metafizyczne oraz czy nie jest aby tak, że bez nich jesteśmy bardziej wolni i bardziej ludzcy.Metafizyka umierała wielokrotnie i w tym jej uporczywym powrocie do życia -choćby widmowego -po to, by za chwilę ponownie umrzeć, manifestuje się dotkliwość problemów, z jakimi się zmagamy i które pomimo upływu czasu oraz spektakularnego rozwoju nauki nie doczekały się satysfakcjonującego rozwiązania. Dopóki one są z nami, dopóty metafizyka musi wracać, wszak -jak to trafnie ujął Nicolai Hartmann -"metafizyczne są wszystkie problemy, które wymykają się ostatecznym rozwiązaniom" (1994: 84). Ten -można by zatem rzec -konieczny powrót metafizyki nie jest po prostu ponowną obecnością tego samego, nie jest również odrzuceniem krytyki metafizyki -powraca ona z piętnem swego kresu, po doświadczeniu konstruktywizmu i radykalnego wątpienia w jej możliwości, poszukując sobie nowego miejsca pośród przybierających różne formy diagnoz końca znanego nam świata.Słowa, jakie przychodzą na myśl, kiedy chcemy nazwać to, co się kończy lub co życzylibyśmy sobie w jakiś sposób mieć już za sobą -patriarchat, antropocentryzm, rasizm, neokolonializm itd. -nazywają nie tylko praktyki, ale też pewne sposoby postrzegania rzeczywistości ufundowane na