Wybrane aspekty współczesnej kultury języka polskiego

Abstract

Wybrane aspekty współczesnej kultury języka polskiegoS ł o w a k l u c z o w e: kultura języka, płynna nowoczesność. WprowadzeniePodejmując zagadnienie obecnego stanu kultury języka, należy rozpocząć od stwierdzenia, że w publicznych wypowiedziach na temat polszczyzny zauważyć można zdecydowanie negatywną ocenę tego, jak Polacy posługują się ojczystym językiem. Dziennikarze, politycy, ludzie kultury, lingwiści zwracają uwagę na posługiwanie się wulgaryzmami i skrótami, rozpowszechnienie anglicyzmów, agresję językową czy też nieużywanie znaków diakrytycznych w SMS-ach. Użytkownicy języka, m.in. na forach internetowych, dość często komentują usterki językowe dostrzeżone w wypowiedziach innych internautów.Niezależnie od oceny jakości i trafności takich sądów można je uznać za dowód tego, że kwestia kultury języka jako składnika kultury ogólnej znajduje się w obszarze zainteresowania współczesnych Polaków, bez względu na ich status i poziom wykształcenia. Obejmuje ona m.in. wiedzę o języku, o jego funkcjach społecznych, umiejętność posługiwania się językiem, troskę o jego piękno, użycie właściwe i niewłaściwe.Andrzej Markowski, nieco uogólniając przedmiot zainteresowania, stwierdza, iż «znaczna część językoznawców uznaje obecnie, że kultura języka to świadome i celowe posługiwanie się językiem we wszelkich sytuacjach komunikatywnych » (2006: 1671).W szerszym ujęciu -socjologiczno-filozoficznym -warto byłoby kulturę języka współczesnych Polaków ukazać w perspektywie płynnej nowoczesności, kategorii opisu kultury zdefiniowanej przez Zygmunta Baumana (2011). Jej zasadniczymi wyznacznikami są m.in. zmienność wyborów konsumentów kultury, zastępowanie roli normatywnej (wskazywanie tego, co wartościowe) rolą oferenta propozycji do wyboru (określanie tego, co dostępne), uwolnienie kultury od paradygmatycznych podziałów na to, co elitarne, i to, co pospolite, przekonanie o tym, że kultura służy już nie oświecaniu czy uszlachetnianiu ludzi, ale zaspokajaniu ich potrzeb, w związku z czym inna jest rola arbitrów -mają oni nie tyle pouczać, ile dawać sugestie i zachęcać do obcowania z każdym przejawem kultury. Miarą wartości wytworów są w końcu nie orzeczenia znawców, ale rozstrzygnięcia konsumentów.Wydaje się, że kategoria płynnej nowoczesności dać może wiele dodatkowych wskazówek do interpretacji stanu kultury języka Polaków. W następnych punktach, omawiając najważniejsze zagadnienia zogniskowane wokół kultury języka, postaram się je odnieść także do tej kategorii.