XVI. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinin Eleştirel Kaynaklarında Üslup/Tarz Kavramının Değerlendirilme Biçimleri

Abstract

Klasik Türk Şiirinin eleştirel kaynakları olan tezkireler ve divan dibaceleri ile poetik görüşleri yansıtan beyitlerde üslup/tarz kavramının bugünkünden daha geniş bir anlam dairesi içinde ele alındığı görülmektedir. Bu kaynaklara göre üslup/tarz kavramı, şairin kendine has söyleyiş yöntemine işaret etmenin ötesinde bir metni diğerinden ayırabilecek ya da diğerine benzeştirebilecek her türlü değişken göz önüne alınarak kullanılmıştır. Bu geniş kullanım dâhilinde, metnin içerik veya söyleyiş özellikleri bağlamında; özgünlüğü anlamında; nazım biçimi, türü anlamında; bir dilin, sahanın, devrin genel söyleyiş özellikleri bağlamında; birbirine yakın söyleyiş özellikleri taşıyan şairleri tarifte ve ünlü bir eserin biçimi ya da içeriği ile benzeşen bir başka eseri tanımlarken üslup/tarz kavramlarının merkezde olduğu terkipler ve bu terkipler çevresinde geliştirilmiş secili ifadelere rastlanmaktadır. İlgili ifadelerin önemli bir kısmının cümlenin akışına, beytin vezin ve kafiyesine göre ahenk oluşturmak üzere seçilmiş kelimelerden müteşekkil öznel yorumlar olmasının yanı sıra dil, saha, devir, biçim ve içerik gibi dayanaklar üzerine kurulmuş nesnel değerlendirmeler de azımsanmayacak sayıdadır. Çalışmamızda, günümüzdeki üslup/tarz anlayışının kökenlerinden bahsedildikten sonra klasik Türk şiirinde üslup/tarzın ele alınış biçimleri değerlendirilmiş olup kavramın, tezkireciler ve şairlerce hangi amaçlarla hangi anlamlarda kullanılmış olduğu metin örnekleri üzerinden değerlendirilmiştir.