Xviii. Yüzyilda Önemli̇ Bi̇r Askeri̇ Deni̇z Üssü (Si̇nop Li̇mani)

Abstract

Limanların askeri amaçlı kullanımları zaman içinde deniz üssü tabirini ortaya çıkarmıştır. Nitekim askeri deniz üsleri genel anlamda gemilerin imal, bakım, onarım ve barınma ihtiyacını karşılayan, uzak bölgelere etkili harekât yapıl-masını sağlayan ve donanmanın gerek asker gerekse lojistik ihtiyaçlarına cevap verebilen yerler olarak değerlendirile-bilir. Bu noktada Sinop limanı, coğrafi ve stratejik olarak son derece elverişli özelliklere sahip olması itibariyle Ka-radeniz’in en iyi deniz üsleri arasında yer almaktadır. Osmanlı Devleti zamanında Sinop’un askeri bir deniz üssü olarak en faal kullanıldığı dönem şüphesiz XVIII. yüzyıldır. Zira bu dönemde Osmanlı Devleti’ni sınırlarının ötesinde en çok uğraştıran sorunların başında Rusya ile girişilen mücadeleler gelmektedir. Sinop’un başta Kırım olmak üzere ülkenin kuzeyine yakınlığı sebebiyle Anadolu’dan gelen asker, mühimmat ve zahire naklinin Sinop'tan deniz yolu ile yapılması ve Osmanlı donanmasının her türlü ihtiyacını karşılayacak kapasitede olması burayı Osmanlı-Rus savaşlarında ön plana çıkarmıştır. Neticede Sinop, XVIII. yüzyılda gerek stratejik konumu ve bünyesinde barındırdığı doğal korunaklı limanları gerekse tersanesi ile Osmanlı Devleti için önemli bir askeri deniz üssü konumunda olmuştur denilebilir.

Osmanli Arşi̇v Belgeleri̇ Işiğinda Xvii-Xviii. Yüzyillarda Si̇nop Gümrüğü Geli̇r – Gi̇der Muhasebesi̇

“…Bir liman şehri olan Sinop'un limanının ilk kuruluşu şehrin kuruluş sürecinde gerçekleşmiştir (Ünal, 2008). Stratejik bir önemi bulunan Sinop Limanı, ticaret açısından da oldukça önemli olup Sinop iskelesinden elde edilen vergiler 18. yüzyılda Sinop'un en önemli gelirleri arasında yer almıştır (Sinop Belediyesi, 2007;Kol, 2017). Sinop, Karadeniz'i güneyden kuzeye, batıdan doğuya, Türkiye'den Kırım'a, İstanbul'dan Trabzon'a giden yolcular ve tüccarların uğrak bir limanı ve ticaret pazarıydı (Turan, 2000;Bakır ve Berberoğlu, 2017).…”

“…Bununla birlikte Sinop, önemli bir ithalat-ihracat limanı olarak Kastamonu, Ankara, Amasya, Tokat ve Sivas hinterlandına bağlantıyı sağlıyordu ve böylelikle şehirlerin ticari canlılığını arttırıyordu (Turan, 1988;Yaşayanlar, 2015). Ayrıca Selçuklular döneminde kurulan tersanesi ise şehrin Karadeniz'deki en büyük deniz üssü haline gelmesine olanak sağlamıştır, Karadeniz ticaretinde faal aktif bir liman olarak kullanılmıştır (Turan, 1988;Kol, 2017). Sinop'un güvenli ve korunaklı bir doğal liman olma özelliği ile geniş orman varlığının, tersanenin kurulma sürecinde etkisi olduğu söylenebilir.…”

“…Osmanlı öncesi dönemde Kefe ve Trabzon'un ardından Karadeniz ticaretinde üçüncü büyük ithalat / ihracat limanı olan Sinop, ticari faaliyetlerini Osmanlı yönetiminde de sürdürmüştür. 15. ve 16. yüzyıllarda Osmanlı yönetimindeki en canlı limanlardan birisine sahip olan Sinop'a uzak yerlerden kervanlar gelmiş, karşılıklı olarak tüccar malları taşınmıştır (Akdağ, 1979;Kol, 2017). (Beydilli, 2011).…”

“…Zamanla Ege Denizi, Karadeniz kıyıları ve Akdeniz sahilinde gerçekleşen fetihler sonucunda topraklar genişlemiştir. Bununla birlikte deniz kuvvetlerine ve donanmaya ihtiyaç da büyümüştür (Gencer, 2001;Kol, 2017). Kanuni Sultan Süleyman döneminde ise Osmanlı deniz kuvvetleri zirve noktasına erişmiş ve donanmanın en önemli zaferleri gerçekleştirilmiştir (Bostan, 2006;Kol, 2017).…”

“…Bununla birlikte deniz kuvvetlerine ve donanmaya ihtiyaç da büyümüştür (Gencer, 2001;Kol, 2017). Kanuni Sultan Süleyman döneminde ise Osmanlı deniz kuvvetleri zirve noktasına erişmiş ve donanmanın en önemli zaferleri gerçekleştirilmiştir (Bostan, 2006;Kol, 2017). İlerleyen zaman içerisinde denizcilik teknolojilerinde Avrupa'da yaşanan gelişmelerden geri kalan Osmanlı Devleti, denizcilikteki üstünlüğünü de kaybetmiştir.…”