ÖZ: Her doğal dilin bünyesinde az ya da çok farklı ses ve/veya şekil özellikleri gösteren ve geçmişi çok eskilere dayanan farklı konuşma biçimleri vardır. Ağız denilen bu farklı konuşma biçimleri hem eski hem yeni şekilleriyle dil tarihi bakımından zengin bir kültür hazinesidir. Bunların incelenmesi ve belgelenmesi dil tarihi bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda, Türkiye Türkçesi ağızları ile ilgili incelemeler her ne kadar 19. yüzyılın ortalarından itibaren özellikle yabancı bilim adamları tarafından başlamış olsa da 20. yüzyılın ortalarından itibaren Türk araştırmacıların da konuya dâhil olması ile daha düzenli bir hâl almıştır. Buna bağlı olarak da ağızlardan ve konuşma dilinden birçok kelime yazı dili sözlüğüne eklenmiştir. Kelime çeşitliliği bakımından bir hazine özelliği gösteren Türkiye Türkçesi ağızlarında, yer-yön bildiren ifadeler de önemli bir yer teşkil etmesine rağmen bu ifadelerin büyük bir bölümünün yazı dili sözlüğünde yer bulmadığı görülmektedir. Eski Türkçeden bugüne Türkçenin söz varlığında yer bulan bu ifadelerin, kelime ya da kelime grubu şeklinde kullanıldığı ve pek çoğunun Türkçenin ses yapısına uygun olduğu görülür. Bu çalışmada, Derleme Sözlüğü, Türkiye Türkçesi ağızları ile ilgili yapılan lisansüstü çalışmalar ve basılan kitaplar taranarak Türkiye Türkçesi ağızlarında yer-yön bildiren ifadelerin tespit edilmesi ve bu ifadelerden yazı dili sözlüğünde yer almayanların belirlenmesi amaçlanmıştır.
ABSTRACT:Each natural language has more or less different sounds and/or shapes, and has different forms of speech based on the past. These different forms of speech, called dialect, are both old and new forms of culture rich in the history of language. Examination and documentation of these are of great importance in terms of language history. In this context, studies on Turkish dialects, although 19. century it has started especially by foreign scientists since the mid-century, it has started in the 20th century. Since the mid-century, Turkish researchers have become more regularly involved. Accordingly, many words from the dialect and the language of speech have been added to the written language dictionary. Although the expressions that indicate location and direction in Turkish dialects, which are a treasure in terms of variety of words, are also an important place, it is observed that most of these expressions are not included in the written language dictionary. It is seen that these expressions, which have been found in the presence of the Old Turkish word, are used in the
