Zdalna praca socjalna podczas pandemii. Doświadczenia z Polski po roku obowiązywania stanu pandemii

Abstract

Lata 2020 i 2021 są bez wątpienia jednymi z najtrudniejszych dla pracowników socjalnych, którzy zmuszeni zostali do pracy w warunkach pandemii COVID-19. Podstawowym zamierzeniem badawczym, jakie zostało przyjęte przez autorów, była diagnoza trudności z jakimi borykają się pracownicy socjalni podczas pracy w warunkach pandemii koronawirusa w rok po ogłoszeniu stanu pandemii w marcu 2020 r. Celami szczegółowymi badania były: diagnoza trudności występujących w pracy zawodowej pracowników socjalnych w obszarze organizacji pracy; diagnoza trudności występujących w ich pracy zawodowej w obszarze pracy z klientem bądź środowiskiem; określenie czynników ryzyka oraz poziomu postrzegania stresu w środowisku pracy. Badanie zostało przeprowadzone w oparciu o metodę wspomaganego komputerowo sondażu diagnostycznego, przy czym narzędziem stworzonym przez autorów był elektroniczny kwestionariusz ankiety oparty w głównej mierze na poprzednich badaniach. Jeśli chodzi o warunki pracy i wykorzystanie narzędzi, to wyniki badania podobne były do tych uzyskanych w 2020 r., chociaż widać wyraźny spadek znaczenia telefonu i laptopa czy komputera, co wskazywać może na niepokojące zjawisko prowadzenia pracy socjalnej bez aktywnego udziału klienta. Współpraca z przełożonymi również nie uległa poprawie, za to widać nieznaczne pogorszenie relacji w kontekście otrzymywania „wyraźnych instrukcji” od przełożonych. Intensywność kontaktu z przełożonym została określona przez badanych w podobny sposób jak rok wcześniej, przy czym narzędzia konferencyjne typu Zoom, Skype czy MS Teams, podobnie jak w zeszłym roku, mają charakter marginalny. Jeśli chodzi o wspieranie pracowników przez przełożonych, widać nieznaczny spadek odpowiedzi potwierdzających negatywną opinię na ten temat. Niepokojące wydaje się zwiększone, w porównaniu z poprzednim rokiem, obciążenie obowiązkami biurowymi oraz koniecznością bardziej intensywnego raportowania pracy przełożonym. Jak można było przypuszczać, kontakty ze współpracownikami ocenione zostały pozytywnie, podobnie jak w badaniach z 2020 r., choć współpraca z innymi służbami oceniona została raczej negatywnie. W opinii badanych na temat roli pracy zdalnej w pandemii nie uległa ona zmianie i w dalszym ciągu jest bardzo negatywna, co może świadczyć o tym, że w dalszym ciągu nie zostały wdrożone mechanizmy i procedury usprawniające pracę socjalną w warunkach pandemii. Jeśli zaś chodzi o trudności związane z wykonywaniem zadań w pracy, pracownicy socjalni w porównaniu z badaniami z 2020 r. wskazywali na brak odpowiedniego sprzętu i oprogramowania (wzrost odpowiedzi o 14%). Zdaniem badanych najważniejszą przeszkodą w podtrzymywaniu kontaktów z klientami była ich niechęć, w mniejszym stopniu był to brak sprzętu i dostępu do Internetu. Struktura odpowiedzi zbliżona jest do tych uzyskanych w poprzednim badaniu, co wskazuje na brak reakcji ze strony służb oraz osób odpowiedzialnych za organizację pomocy na sytuację osób potrzebujących wsparcia, funkcjonujących poza systemem wsparcia społecznego. Badania dokumentują również wzrost świadomości pracowników socjalnych na temat związku między dystansem społecznym i ich stanem zdrowia, a także poczucia trudności w zachowaniu równowagi między życiem prywatnym i zawodowym. Z drugiej strony można odnotować tendencję pozytywną, polegającą na zmniejszeniu się liczby badanych deklarujących negatywny wpływ pracy zdalnej na ich funkcjonowanie w rodzinie. Wśród badanych wzrosło również uczucie lęku przed zachorowaniem na Sars-CoV-2, a także poczucie, że są oni przeciążeni pracą. Dokonano także pomiaru postrzegania stresu w pracy, za pomocą Kwestionariusza Postrzeganego Stresu w Pracy (PSwP), świadomości czynników ryzyka. Stwierdzono wyższy poziom postrzeganego stresu wśród badanych pracowników socjalnych w porównaniu z wynikami uzyskanymi przez innych badaczy w warunkach przed wystąpieniem pandemii koronawirusa. Zidentyfikowano również związek między wynikiem skali PSwP a deklarowanymi czynnikami ryzyka, z którymi spotkali się badani. Analiza korelacji wykazała siłę powiązań między wynikiem skali PSwP a poziomem doświadczenia zawodowego, gdzie doświadczenie zawodowe pozytywnie wpływa na sposób postrzegania wydarzeń życiowych jako czynników stresogennych. Zidentyfikowano także związek między wynikiem skali PSwP a jakością relacji z przełożonymi i współpracownikami, gdzie rzadsze kontakty z przełożonymi wiązały się z wyższym wynikiem skali, większa częstotliwość kontaktów ze współpracownikami wiązała się zaś z niższym wynikiem skali. Podobnie rzecz się przedstawia w przypadku pomiaru poczucia przeciążenia obowiązkami zawodowymi, gdzie poczucie obciążenia obowiązkami w pracy wiąże się z wyższym wynikiem skali PSwP.

Specyfika pracy socjalnej w dobie pandemii. Badania jakościowe wśród pracowników pomocy społecznej

“…Wystąpiło niespotykane dotąd na taką skalę rozluźnienie reguł i zasad wykonywania usług pomocowych. Pojawiła się konieczność adaptacji usług społecznych do nowych i nieprzewidywalnych warunków 10 . Reakcją polskiego rządu na globalną pandemię COVID-19 było wprowadzenie nowego porządku prawnego, który miał ułatwić zarządzanie państwem w sytuacji kryzysu.…”