Αντιλήψεις Νηπιαγωγών Για Την Πρώιμη Ανίχνευση Συναισθηματικών Και Συμπεριφορικών Δυσκολιών Σε Παιδιά Προσχολικής Ηλικίας

Abstract

Η προσχολική ηλικία θεωρείται ως η πλέον κατάλληλη ηλικία για την πρώιμη και έγκυρηανίχνευση δυσκολιών συμπεριφοράς και συναισθήματος και την εφαρμογή παρεμβάσεων γιατην αντιμετώπισή τους, πριν αυτές οι δυσκολίες παγιωθούν και εξελιχθούν σε σοβαρέςδιαταραχές στο μέλλον. Σκοπός της παρούσης μελέτης είναι η διερεύνηση των αντιλήψεωντων νηπιαγωγών για τις δυσκολίες συμπεριφοράς και συναισθήματος που παρουσιάζουν ταπαιδιά προσχολικής ηλικίας. Για το λόγο αυτό ζητήθηκε από νηπιαγωγούς, σε πανελλαδικόεπίπεδο, να ανιχνεύσουν τις δυσκολίες αυτές, κάνοντας χρήση ενός έγκυρου και αξιόπιστουψυχομετρικού εργαλείου, της Φόρμας Αναφοράς για τον/την Νηπιαγωγό – Βρεφονηπιοκόμο(ΦΑΝ-Β) για παιδιά 1½ -5 ετών, του Achenbach (Achenbach & Rescorla, 2009). Οιερευνητικές μας υποθέσεις ήταν: α) η εμφάνιση συναισθηματικών και συμπεριφορικώνδυσκολιών εξαρτάται από την ηλικία (νήπιο, προνήπιο), το φύλο του παιδιού, τηνεπαγγελματική κατάσταση των γονέων, το είδος του σχολείου (κλασσικό, ολοήμερο) στοοποίο φοιτά το παιδί και το μέγεθος της τάξης (αριθμός φοιτούντων μαθητών), β) οινηπιαγωγοί χρησιμοποιούν πιο συχνά για την αξιολόγηση αυτών των δυσκολιών εναλλακτικέςμεθόδους αξιολόγησης (συστηματική παρατήρηση και καταγραφή και το φάκελο αξιολόγησης), γ) η εξειδικευμένη επιμόρφωση των νηπιαγωγών σε θέματα διαχείρισηςσυναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών στην τάξη, καθώς και τα χρόνιαπροϋπηρεσίας αυτών θα επηρεάσουν τον αριθμό των αξιολογήσεων που χρησιμοποιούν και δ)υπάρχει συννοσηρρότητα στα εξωτερικευμένα και εσωτερικευμένα προβλήματα και σταεπιμέρους σύνδρομα αυτών. Το δείγμα αποτέλεσαν 1.234 παιδιά προσχολικής ηλικίας (4- 6ετών) και από τις δεκατρείς περιφέρειες της χώρας. Για τη συλλογή των δεδομένωνχρησιμοποιηθήκαν: α) η Φόρμα Αναφοράς για τον/την Νηπιαγωγό – Βρεφονηπιοκόμο (ΦΑΝ-Β) για παιδιά 1½ -5 του Achenbach, και β) το Ερωτηματολόγιο του νηπιαγωγού για τησυλλογή επιπλέον χρήσιμων ερευνητικών δεδομένων που αφορούσαν τους νηπιαγωγούς καιτη λειτουργία των νηπιαγωγείων. Συνοπτικά, βρέθηκε ότι τα παιδιά του δείγματός μαςεντάσσονται στο μεγαλύτερο ποσοστό (94,6%) στο φυσιολογικό φάσμα. Τα περισσότεραπαιδιά που εμπίπτουν στο κλινικό και οριακό φάσμα εμφάνισαν κυρίως συναισθηματικέςδυσκολίες και πιο συγκεκριμένα απόσυρση, ενώ τα λιγότερα παιδιά που εμπίπτουν στοκλινικό και οριακό φάσμα εμφάνισαν ανησυχία/κατάθλιψη. Τα αγόρια παρουσίασανσυγκριτικά με τα κορίτσια το μεγαλύτερο ποσοστό εξωτερικευμένων, εσωτερικευμένων καισύνολο προβλημάτων, ενώ δεν παρατηρήθηκαν διαφοροποιήσεις στα νήπια και τα προνήπια.Επίσης, παρατηρήθηκε και για τα δυο φύλα, η ύπαρξη συννοσηρότητας στα εξωτερικευμένακαι τα εσωτερικευμένα προβλήματα και τα επιμέρους σύνδρομα αυτών. Στα ολοήμερου τύπουνηπιαγωγεία και στις ολιγομελείς τάξεις εντοπίστηκαν τα περισσότερα παιδιά μεσυναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες. Οι νηπιαγωγοί φάνηκε να χρησιμοποιούν σευψηλό ποσοστό (93,5%) τις μορφές αξιολόγησης που προτείνονται από το ισχύον ΑναλυτικόΠρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου (συστηματική παρατήρηση και φάκελοαξιολόγησης), ενώ φάνηκε ότι δε κάνουν χρήση ψυχομετρικών εργαλείων για την ανίχνευσησυναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών στους μαθητές τους. Ο αριθμός τωνμορφών αξιολόγησης που χρησιμοποιούν οι νηπιαγωγοί για τον εντοπισμό αυτών τωνδυσκολιών φάνηκε, τέλος, να επηρεάζεται από την εξειδικευμένη επιμόρφωση αυτών σεθέματα σχετικά με την αντιμετώπιση συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών καιόχι από τα χρόνια της προϋπηρεσίας τους. Τα παραπάνω ευρήματα μπορούν να αξιολογηθούνκαι να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα από την επιστημονική κοινότητα που ασχολείται με τηνεκπαίδευση παιδιών προσχολικής ηλικίας αλλά και νηπιαγωγών. Η διερεύνηση τωναντιλήψεων των νηπιαγωγών για τις συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες πουεμφανίζουν παιδιά προσχολικής ηλικίας, σε πανελλαδικό επίπεδο, με τη χρήση ενόςπροσαρμοσμένου, έγκυρου και σταθμισμένου στα ελληνικά ψυχομετρικού εργαλείου, είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται στην Ελλάδα.