No abstract

Anti-communism is as old as communism, maybe even older. In the Communist Manifesto Marx writes about the "spectre of communism", which "haunts Europe" and against which "all powers of old Europe" have united: "Pope and Tsar, Metternich and Guizot, French Radicals and German police-spies". The communist party had not yet been created, the program had not crystallised yet, there were not yet people who would have identified themselves with the ideas of communism. Nevertheless, representatives of the old feudal and the new capitalist worlds had already protested against them. And they opposed them fiercely, using all available tools, both legal (prison sentences, fines) and extra-legal (assaults on members of left-wing organisations, destruction and arson of their premises, social ostracism). This is not the place to dwell on the history of anti-communism. It suffices to say that it is long and bloody. In the 20th century alone, it was marked by: murders both of activists (Rosa Luxemburg and Karl Liebknecht were killed in January 1919 in Berlin by Freikorps militants) and of whole communities -these attacks bear a resemblance to genocide (more than half a million leftist activists, mainly communists, were murdered in Indonesia between 1965-1966 on the command of the right-wing general Suharto), the banning of political parties (the Communist Workers' Party of Poland was banned in early 1919; there were paragraphs in the

Artykuł omawia miejsce Polski Ludowej – jako okresu historycznego/przedmiotu badań, ale też „wytwórcy” źródeł/materiału do badań oraz opracowań naukowych – we współczesnych projektach pisania ludowej historii Polski. Zwraca uwagę, że autorzy i autorki prac naukowych i popularyzatorskich korzystają z tych materiałów wybiórczo, co nie znaczy bez określonego zamysłu. Podejmuje próbę prześledzenia współczesnych strategii „radzenia sobie” z głosami klas ludowych – podmiotu historii ludowych – w PRL-u. W drugiej części sięga po powojenne pamiętniki konkursowe kobiet i proponuje ich lekturę wykraczającą poza horyzont skrępowanych nieufnością odczytań tekstów powstałych w PRL-owskiej rzeczywistości. Dostrzega w nich nie tyle kronikę przemian społecznych i obyczajowych, ile narzędzie kształtowania się podmiotowości i wyrażania sprawczości przez piszących, rodzaj „działania słowami”. Wskazuje tym samym na niewykorzystany potencjał tego źródła wytworzonego przez klasy ludowe po wojnie.

Communists have no homeland: a portrait of Wanda Wasilewska The paper offers an analysis of a number of biographies of Wanda Wasilewska, written in different historical periods. An attempt was made to reconstruct the mechanisms that governed the functioning of Wanda Wasilewska’s communist figure in the Polish political discourse; explain how she was perceived by the society, and how it altered in the course of the Polish cultural and historical transformations. A biography of an individual gains coherence as a result of the community’s search for its identity: it serves as a building block for a coherent biography of the entire community. The writing and rewriting of the biography of Wasilewska has long been a kind of “production of communism” in Poland, and communism has been one of the most important aspects of Polish identity in the recent decades. „Komuniści (nie) mają ojczyzny...” Wanda Wasilewska jako polska (anty)bohaterka narodowaAutorka analizuje powstające w rożnych okresach historycznych biografie Wandy Wasilewskiej. Usiłuje odtworzyć mechanizmy konstruowania figury komunistki w polskim dyskursie publicznym, zbadać, jak funkcjonowała ona w społecznym odbiorze, a także ustalić, jak zmieniało się jej znaczenie w procesie przemian historycznych i kulturowych. Autorka pokazuje, że tworzenie spójnej biografii jednostki – szczególnie jednostki ważnej w historii danej zbiorowości – dokonuje się w odpowiedzi na tożsamościowe poszukiwania wspólnoty: służy wytworzeniu zbiorowej biografii jako koherentnej całości. Zwraca uwagę, że pisanie biografii Wasilewskiej jako komunistki było i wciąż jest swoistym „wytwarzaniem komunizmu” w Polsce. Komunizm zaś w szerokim planie jest ważnym – jeśli nie najważniejszym w ostatnich dziesięcioleciach – komponentem polskiej zbiorowej tożsamości.

Agnieszka Mrozikdr, adiunkt, pracuje w IBL PAN w Ośrodku Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem oraz w Zespole "Archiwum Kobiet" . Członkini Komitetu Redakcyjnego serii "Lupa Obscura" Wydawnictwa IBL PAN. Ostatnio współredagowała tomy … czterdzieści i cztery. Figury literackie. Nowy kanon (2016) oraz Historical memory of Central and East-European communism (2018). Kontakt: agnieszka.mrozik@ ibl.waw.pl W pamięci przyjaciół z lat młodzieńczych zapisała się głównie jako żona swojego męża i prawa ręka swojego szefa. Mąż to Henryk Dembiński -działacz najpierw katolicki (członek Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej "Odrodzenie"), a następnie lewicowy, marksista, zbliżający się w połowie lat 30. XX wieku do środowisk komunistycznych, jedna z głównych postaci młodej lewicy wileńskiej (członek Związku Lewicy Akademickiej "Front", redaktor czasopisma "Poprostu", sądzony w procesie z 1937 roku za propagowanie treści komunistycznych i skazany na cztery lata więzienia). Szef to Jerzy Borejsza -przed-i powojenny działacz komunistyczny (członek KPP, PPR i PZPR), w 1944 roku założyciel Spółdzielni Wydawniczej "Czytelnik" i czasopisma "Odrodzenie", inicjator i sekretarz generalny Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju (Wrocław 1948), rzecznik tzw. łagodnej rewolucji w procesie organizowania powojennej kultury. I wreszcie ona -Zofia Dembińska