No abstract

Samostanowienie osób z niepełnosprawnością intelektualną jest zagadnieniem istotnym z punktu widzenia potrzeb tych osób, zadań rehabilitacji i edukacji, jak i prawa wszystkich ludzi do decydowania o swoim życiu w sposób wolny od niepotrzebnych nacisków ingerencji zewnętrznej. Jednocześnie stanowi duże wyzwanie dla osób wspierających, członków rodziny, a także pedagogów i psychologów zajmujących się niepełnosprawnością intelektualną. Ciągle żywe są – także wśród wielu specjalistów – wątpliwości, na ile postulat samostanowienia tej grupy to prawdziwa potrzeba i konieczność, a na ile jest to wymóg ideologiczny. Kolejne wątpliwości dotyczą granic samostanowienia w przypadku tej grupy osób z niepełnosprawnością. W artykule przedstawione zostały opinie rodziców oraz dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną na temat szczęśliwej i niezależnej dorosłości z uwzględnieniem możliwości samostanowienia na podstawie analizy wybranych badań.

Agnieszka¯yta Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie Sytuacja rodzinna osób z niepe³nosprawnooeci¹ a Konwencja o prawach osób niepe³nosprawnych 1 Rodziny osób z niepe³nosprawnooeciami s¹ nie tylko g³ównym miejscem ich ¿ycia, ale tak¿e stanowi¹ najbli¿sz¹ grupê, która zaspokaja szereg potrzeb biologicznych i psychologicznych jednostek. S¹ one równie¿ uznawane za "instytucje-najwa¿niejsze w procesie wspierania i rehabilitacji osób niepe³nosprawnych. Chocia¿ Konwencja o prawach osób niepe³nosprawnych (CRPD 2006, s. 4; pol. t³um. KPON-Dz. U. z 25.10.2012 r., poz. 1169, s. 3] "wyra¿aj¹c przekonanie, ¿e rodzina jest naturaln¹ i podstawow¹ komórk¹ spo³eczeñstwa i jest uprawniona do ochrony przez spo³eczeñstwo i pañstwo, a osoby niepe³nosprawne i cz³onkowie ich rodziny powinni otrzymywaae niezbêdn¹ ochronê i pomoc umo¿liwiaj¹c¹ rodzinom przyczynianie siê do pe³nego i równego korzystania z praw przez osoby niepe³nosprawne" staje na stra¿y jej interesów, nadal istnieje wiele problemów i barier w promowaniu i w³¹czaniu tych za³o¿eñ w codzienn¹ praktykê. Artyku³ omawia kierunki przysz³ych badañ i praktyk. S³owa kluczowe: rodzina, rehabilitacja, wsparcie, osoby z niepe³nosprawnooeciami, Konwencja o prawach osób niepe³nosprawnych (KPON) Family situation of persons with disabilities and Convention on the Rights of persons with disabilities Families of people with disabilities are not only the primary place of their lives and the closest group to meet a range of biological and psychological needs of individuals. They are also recognized as the "institutions" most important in the process of supporting and rehabilitation of people with disabilities. Although The Convention on the Rights of Persons with Disabilities [CRPD 2006, p. 4] "convinced that the family is the natural and fundamental group unit of society and is entitled to protection by society and the State, and that persons with disabilities and their family members should receive the necessary protection and assistance to enable families to contribute towards the full and equal enjoyment of the rights of persons with disabilities", there are still a lot 1 Artyku³ jest rozbudowan¹ wersj¹ opracowania tematycznego pt. Sytuacja rodzinna osób z niepe³no-sprawnooeci¹ sporz¹dzonego na potrzeby projektu badawczo-analitycznego ze oerodków PFRON (wykonawca g³ówny: Polska Federacja Osób Niepe³nosprawnych oraz Koalicja na Rzecz Osób z Niepe³nosprawnooeci¹) pt. Przygotowanie przez organizacje reprezentuj¹ce osoby niepe³nosprawne diagnozy o charakterze spo³ecznym i polityczno-prawnym dla opracowania za³o¿eñ do nowej ustawy o polityce wobec osób z niepe³nosprawnooeciami, Warszawa 2015-2016. of problems and barriers with promoting and including assumptions of it into everyday practice. Directions for future research and practice are discussed.

Węgierski system oświaty charakteryzuje się najbardziej atypowym rozwojem w całej Europie (Ugrai, 2016). Przez wiele lat panował w tym kraju segregacyjny model edukacji dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami. Zmiany społeczno-polityczne, jakie nastąpiły po upadku komunizmu, czyli na przełomie lat 80. i 90. XX w., wiązały się z pojawieniem się nowych trendów edukacyjnych i rehabilitacyjnych w podejściu do tej grupy uczniów. Artykuł jest pokłosiem wizyty studyjnej autorek na Uniwersytecie Nyugat-Magyarországi Egyetem (University of West Hungary) w Sopronie. Możliwość zwiedzenia placówek dla dzieci bez i ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE) okazała się inspiracją do dalszych poszukiwań badawczych w celu zgłębienia problematyki kształcenia dzieci ze SPE na Węgrzech. W pierwszej części artykułu szczegółowej analizie poddano takie zagadnienia, jak: system kształcenia (obowiązek szkolny, etapy edukacyjne, rodzaje szkół), historia kształcenia specjalnego na Węgrzech (począwszy od powstania pierwszych szkół specjalnych, do analizy ważniejszych regulacji prawnych po okresie transformacji politycznej wraz z opisem procesu diagnozy, orzecznictwa i selekcji uczniów do kształcenia specjalnego), wdrażanie idei inkluzji (proponowane rozwiązania i trudności). Część drugą poświęcono refleksjom z wizyty studyjnej, umieszczając ją w trzech odsłonach obrazujących zwiedzane placówki: przedszkola, szkołę specjalną dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, placówkę specjalną dla uczniów z uszkodzeniem słuchu, zaburzeniami mowy oraz problemami emocjonalnymi i behawioralnymi.

Agnieszka¯yta Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie Wspieranie samostanowienia osób z niepe³nosprawnooeciami jako istotny element rehabilitacji 1 Badania pokazuj¹, ¿e osoby niepe³nosprawne maj¹ ni¿szy poziom samostanowienia ni¿ ich pe³nosprawni rówieoenicy (maj¹ mniej mo¿liwooeci dokonywania wyborów i wyra¿ania swoich preferencji). Z drugiej strony, w wielu badaniach odkryto, ¿e poziom samostanowienia osoby jest zwi¹zany z jej jakooeci¹ ¿ycia. Samostanowienie jest jednym z wa¿nych elementów rehabilitacji i wymaga wspierania oraz rozwijania przez ca³e ¿ycie jednostki. Chocia¿ Konwencja o prawach osób niepe³nosprawnych (KPON) gwarantuje prawo do niezale¿nego ¿ycia oraz promuje samostanowienie, wci¹¿ istnieje wiele problemów i barier na drodze do w³¹czania tych za³o¿eñ do codziennej praktyki. Artyku³ omawia kierunki przysz³ych badañ i stosowane praktyki S³owa kluczowe: samostanowienie, rehabilitacja, wsparcie, osoby z niepe³nosprawnooeciami, Konwencja o prawach osób niepe³nosprawnych (KPON) Supporting of self-determination of persons with disabilities as an important element of rehabilitation Researches show that people with disabilities are less self-determined than their non-disabled peers (they have fewer opportunities to make choices and express their preferences). On the other hand, multiple research studies find that level of self-determination of person is connected with his or her quality of life. Self-determination is one of the important element of rehabilitation process and it needs to be encouraged throughout the lifespan. Although The Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) guarantees the right to an independent and selfdetermined life, there are still a lot of problems and barriers with promoting and including assumptions of it into everyday practice. Directions for future research and practice are discussed.