The primary aim of this article is to present the rule of law universalism as a relevant theoretical and socio-political issue that critical legal thought needs to contend with. In order to do so, this issue is described through a Marxist theoretical framework, which aids in identifying the consequences of this universalism. Furthermore, the Marxist theoretical framework is suggested as a countermeasure that allows for going beyond it. The rule of law universalism is analysed as a process connected to establishing hegemony and status quo that affects both the way the law is thought of and practiced. The post-communist context serves in fleshing out some of these consequences. Although the transition is not the main subject of inquiry, it is a starting point to a set of philosophical questions directed towards the rule of law universalism, mainly regarding historical embeddedness and socio-political dependency of the rule of law. The transitional context illustrates the tension between the rule of law treated as a generalized blueprint and the reality it is introduced to. The method of approach to this tension argued for in this paper is Marxian theorization of concept as an interplay between concrete and abstract that underlies historical materialism. This movement within concept is juxtaposed to the universalism. The philosophical investigations are followed by findings from Marxist legal theory that pinpoint the importance of concrete interventions into the legal theory that abate its ever-growing abstractness. In particular, the import of knowledges and practices divorced from the capitalist system is brought into focus. The paper concludes with a brief assessment of the possibility of overturning the rule of law universalism and a discussion on the emancipatory potential of law.

Abstrakt: Niniejszy artykuł stanowi próbę równoległej lektury Marksa i Spinozy. Pragniemy pokazać, że immanentystyczna ontologia i antropologia polityczna tego ostatniego wzbogaca krytykę kapitalizmu o refleksję nad rolą, jaką odgrywa podmiotowość w procesie podporządkowywania. Jednocześnie odczytujemy ten proces jako niedomknięty. Taką interpretację umożliwia zastosowanie kluczowego z punktu widzenia naszych dociekań Spinozjańskiego ujęcia wyobraźni jako ambiwalentnego przekaźnika afektów, który, w zależności od komunikowanych pragnień, może przyczyniać się zarówno do wytwarzania stosunku podporządkowania, jak i emancypacji. Aby wykazać jego użyteczność, odwołujemy się do Marksowskich analiz akumulacji pierwotnej, uzupełniając je o historię oddolną, odczytywaną przez pryzmat wyobrażeń równościowego porządku i ich znaczenia dla oporu protoproletariatu przeciwko włączeniu go w rodzący się system kapitalistyczny. Efektem naszych dociekań jest przedstawienie Spinozy jako autora, który okazuje się pomocny w powtórnej lekturze Kapitału, nie z perspektywy transcendentalnej, ale autonomistycznej, gdzie na pierwszy plan wysuwa się kwestia produktywności oporu jako stałego elementu przekraczającego kapitalistyczne panowanie.Słowa kluczowe: dobro wspólne, Marks, Spinoza, akumulacja pierwotna, autonomia, opór.

Od zakończenia zimnej wojny dzielenie świata na Globalną Północ i Globalne Południe stało się ogólnie przyjętym sposobem myślenia o globalnej różnicy. Ta opozycja binarna wymazuje jednak istnienie tego, co nazywam Globalnym Wschodem – krajów i społeczeństw, które zajmują pozycję pośrednią, pomiędzy Północą a Południem. Niniejszy artykuł problematyzuje geopolitykę wiedzy powstałą wskutek wykluczenia Globalnego Wschodu, nie tylko z Globalnej Północy i Południa, ale z koncepcji globalności w ogóle. Argumentuje, że w celu odzyskania Globalnego Wschodu dla nauki musimy wykorzystać stanowisko strategicznego esencjalizmu. Analizuje w tym kontekście globalne powiązania kryjące się za szklankami z fazowanego szkła z IKEI, by pokazać konieczność pomyślenia Globalnego Wschodu w sercu globalnych stosunków, a nie poza nimi. Myślenie o Globalnym Wschodzie jako przestrzeni liminalnej problematyzuje pojęcia Północy i Południa na rzecz bardziej inkluzywnego, ale również mniej dookreślonego myślenia teoretycznego.

Many current Marxist debates point to a crisis of imagination as a challenge to emancipatory thoughts and actions. The naturalisation of the capitalist mode of production within the production of subjectivity is among the chief reasons behind this state of affairs. This article contributes to the debate by focusing on the notion of imagination, marked by a deep ambivalence capable of both naturalising and denaturalising social relations constitutive of the established order. Such an understanding of imagination is constructed from within the framework of historical materialism, and it draws on Spinoza and Marx, taking advantage of the similarities between the two with respect to the constitution of the subject. From this stems an investigation into the imagination as a material force that partakes both in subjection and liberation. This is further demonstrated in regard to juridical forms of subjectivation and the possibility of subverting these forms through imagination.

Abstrakt: Artykuł stanowi próbę rekonstrukcji przemian praw ubogich w Anglii w okresie prekapitalistycznym w oparciu o pracę Lorie Charlesworth Welfare's Forgotten Past. Istotnym kontekstem, w jakim osadzona jest niniejsza rekonstrukcja, jest historia grodzeń i dóbr wspólnych (commons), a także wywodząca się od Karola Marksa koncepcja tak zwanej akumulacji pierwotnej. Szczególną uwagę poświęcam splotowi dwóch zjawisk: utraty podmiotowych praw ubogich i ich penalizacji w formie karania za włóczęgostwo.