Öz: Türk eğitim sistemi kapsamında geçmişe yönelik yapılan eğitim araştırmalarında Maârif Salnâmeleri, devletin eğitim yapısını sistemli olarak göstermesi açısından önem taşımaktadır. İdlib kazasındaki eğitim kurumlarının araştırılma nedeni; dönemin üç büyük vilâyetinden biri olan Halep vilâyetine bağlı olması, bugün Suriye sınırları içerisinde yer alması ve gündemde olan bir bölge olmasıdır. Bu çalışmada Maârif Salnâmeleri'nde yer alan veriler ışığında İdlib kazasındaki Müslüman okullarında gerçekleştirilen eğitim-öğretim faaliyetleri incelenmiştir. Nitel araştırma desenine göre tasarlanan bu çalışmada tarihsel araştırma modeli kullanılmıştır. Belge incelemesi yolu ile ulaşılan veriler Osmanlıcadan günümüz Türkçesine çevrilerek ilgili olduğu konuya göre sınıflandırılmıştır. Elde edilen verilen betimsel analizi yöntemi ile değerlendirilmiştir. Bu kapsamda H.1316-1321/M.1898-1904 tarihli salnâmeler incelenip kazadaki rüşdiye düzeyindeki Müslüman okulları, bu okullardaki idareciler, öğretmenler, okutulan dersler, öğrenci ve hademe sayıları incelenmiştir. Bunun yanı sıra rüşdiyelerde gerçekleştirilen eğitim ile günümüz sosyal bilgiler programında yer alan disiplinler arasında karşılaştırma yapılmıştır. Ayrıca kazada bulunan Osmanlı klasik dönem eğitim kurumlarından olan medreseler hakkında bilgi verilmiştir. Bunlara ek olarak kazadaki kütüphaneler incelenerek kurucuları ve kaç adet kitaba sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, kazada 1 adet rüşdiye, 9 kütüphane, 6 medrese bulunmaktadır. Kütüphane içerisinde toplam 4.450 kitap mevcuttur. Rüşdiye okulunda yıllara göre öğrenci sayısında dalgalanma görülse de medreselerde toplam 90 öğrenci eğitim görmüştür.

II. Meşrutiyet döneminde eğitim tartışmaları ve 1913 tarihli Tedrisat-ı İptidaiye Kanunu'nun uygulanması Educational debates during the II. constitutional period and the application of the 1913 Tedrisat-ı Iptidaiye law Ercan Uyanık,

Öz. Bu çalışma, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) 2023 vizyonunda yer alan İmam Hatip Ortaokulları ve Liseleriyle ilgili hedeflere ilişkin okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşlerini ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Çalışma nitel araştırma metodu kullanılarak yürütülmüştür. Katılımcıların tespit edilmesinde amaçlı örneklem seçimi, verilerin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme formu ve elde edilen verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, iyi örnekler paylaşımları yapan öğretmenlere yönelik ödüllendirme sisteminin geliştirilmesi, Yükseköğretim Kurumu, sivil toplum kuruluşları ve uluslararası kurumlarla ortak çalışmaların yapılması, internetten yararlanılarak iyi bir fenomen oluşturulması veya gayr-i ahlaki fenomenlere yasal yasak getirilmesi ve velilerle iş birliğine gidilmesine yönelik görüşler tespit edilmiştir. Öğretmen ve yöneticiler genel olarak İmam Hatip Ortaokullarının diğer okullardan daha başarılı olduğunu dile getirmişlerdir. Başarı farkının dengelenebilmesi için ekonomik bir programın belirlenmesi, fiziki koşulların elverişli olması, Türk okul mimarisi modelinin geliştirilmesi, eğitimin anayasa ile korunması, öğretmenlik mesleğine saygı duyulması, veli ve öğrencilerin bilinçlendirilmesi için aile eğitimi kursları düzenlenmesi, ortaokullara bütçe ve öğrenci başına ödenek ayrılması veya ailelerden çocuk sayısına göre vergi alınması, kurum kültürü geliştirilmesi, proje okulu ve %10'luk dilimin kaldırılması, okul sayısının 500'ü geçmemesi, öğretmenlerin izlenip değerlendirilmesi, sınavların kalkması ve okulların kontenjanının olması gerektiği katılımcılar tarafından ifade edilmiştir. Kadın ve erkek katılımcılar arasında müfredat ve dini içeriğin azaltılması veya artırılması konusunda görüş farklılıkları olduğu saptanmıştır.

Bu araştırma 2018-2019 eğitim-öğretim yılı İstanbul ili ilköğretim okullarının Sosyal Bilgiler zümre toplantı tutanaklarının incelenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Nitel araştırmaya dayalı yürütülen bu çalışmada doküman incelemesi kullanılmıştır. Çalışmada İstanbul ilinde 2018- 2019 eğitim-öğretim yılı 1 ve 2. Döneme ait 12 zümre toplantı tutanağı karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Toplantılara 67’si erkek ve 44’ü kadın olmak üzere toplam 107 Sosyal Bilgiler öğretmeni, 2 müdür ve 5 müdür yardımcısı katılmıştır. Toplantı tutanaklarından oluşan veriler, içerik analizi yöntemi ile çözümlenmiştir. Zümre toplantı tutanaklarında yer alan gündemi oluşturan konular, öğretme-öğrenme süreci, ölçme ve değerlendirme, öğrencilerin başarısını arttırmaya ve geleceğe yönelik alınan kararlar ile iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kararlar analiz edilmiştir. Analiz sonucunda, zümre toplantı tutanaklarının gerçeklikten uzak bir anlayışla genellikle birbirinin kopyası şeklinde hazırlandığı belirlenmiştir. Zümre toplantısı gündem maddelerinde sadece bazı ufak değişikliklerin yapılması ve basmakalıp ifadelerin kullanılması, toplantılarda değişen zamanın, okulların kendilerine özgü koşullarının ve öğrenci ihtiyaçlarının yeterince dikkate alınmadığına işaret etmektedir. 1. dönem zümre toplantı tutanaklarının sayfa sayısı, gündem maddesi ve alınan kararlar açısından daha ayrıntılı olduğu, 2. dönem zümre toplantı tutanaklarında ise çok fazla ayrıntıya yer verilmediği tespit edilmiştir.

Eğitim sisteminin niteliğini arttırmaya yönelik çalışmalar yapmak için öncelikle tarihimizi, sonra Türk eğitim sistemimizin yapısını çok iyi bilmek mecburiyetindeyiz. Halep, Osmanlı Devleti'ne bağlı eyaletler içinde üç yüzyıllık sürecin verilebildiği tek şehirdir. Bu nedenle İstanbul ve Kahire'den sonra dönemin üçüncü büyük ili kabul edilen Halep'in merkez sancağı araştırılmıştır. Maârif Salnâmeleri'ndeki bilgiler doğrultusunda bu çalışmada, Halep Mektep İdadisi'nde gerçekleştirilen eğitim-öğretim faaliyetleri incelenmiştir. Araştırma nitel desende tasarlanmış olup doküman incelemesi tekniği kullanılarak betimsel analiz yapılmıştır. Bu amaçla H.1316-1321/M.1898-1904 tarihli salnâmeler incelenip Halep Sancağı'ndaki mevcut idadi, bu okuldaki idareciler, öğretmenler, okutulan dersler, öğrenci ve hademe sayıları ele alınmıştır. Ayrıca Halep'te bulunan medreseler, bulundukları yerler, medreselerde görevli müderrisler, öğrenci sayısı, medresenin kurucusu, kütüphaneler, kuruluş tarihleri, kitap adetleri, kütüphanelerin kurucuları hakkında bilgi verilmiştir. Halep'te basın yayın faaliyetlerinin sürdürüldüğü matbaa ve gazetelerin bulunduğu mevkiler, sahip oldukları imtiyazlar ve hangi lisanlarda eser neşrettikleri hakkında bilgiler tespit edilmiştir.