No abstract

Su kayıp yönetimi için temel hesaplama araçlarının geliştirilmesi ve temel su kayıp bileşenlerinin analiziDevelopment of basic analysis tools for water loss management and analysis of basic water loss components

Uzun dönemli sürdürülebilir su ve atıksu yönetimi için sistem bileşenlerinin düzenli olarak izlenmesi ve performans analizinin yapılması gerekir. Bunun için verisi ölçülebilir, uygun, uygulanabilir göstergelerin kullanılması oldukça önemlidir. Bu çalışmada su ve atıksu yönetimi açısından performans analizi ve kıyaslaması yapılması amacıyla kullanılan göstergelerin doğru ve sistematik bir şekilde hesaplanması için web tabanlı hesaplama aracı geliştirilmiştir. Geliştirilen bu hesaplama aracı temel olarak IWA, AWWA, IBNET ve SUEN tarafından önerilen göstergeleri hesaplayan dört farklı modülden oluşmaktadır. Bu modüllerde hesaplanmak istenen ana ve alt göstergeler kullanıcı tarafından seçilebilmektedir. Böylece sadece verisi olan, uygun ve uygulanabilir göstergelerin hesaplanması mümkün olmaktadır. Ayrıca seçilen ana ve alt göstergelerin etki düzeyi (ağırlık katsayısı) eşit bir şekilde dağıtıldığı gibi kullanıcı tarafından her bir gösterge için ağırlık tanımlaması da yapılabilmektedir. Hesaplama modüllerinde veriler ve ağırlık katsayıları çarpılarak ağırlıklı toplam puanlar hesaplanmakta ve sistem için toplam performans indisi elde edilmektedir. Bu hesaplama aracının bu özellikleriyle, Su İdarelerinde karar vericiler ve teknik personeller için referans oluşturma potansiyelinin olduğu düşünülmektedir.

ÖZET: Atıksu sistemlerinde zamanla çökme, ters eğim, tıkanma, yanlış bina bağlantısı, yağlanma, çatlak vb. arızalar meydana gelmektedir. Bu arızalar, fiziksel, işletme ve çevresel gibi farklı faktörlere bağlı olarak oluşmaktadır. Özellikle eski sistemlerde sürekli meydana gelen arızalar sonucu sokakta sürekli bakım onarım çalışmalarının yapılmasına neden olmaktadır. Bu arızaların sıklığı sistemin işletme maliyetini arttırmakta ve normal işletme koşullarını bozmaktadır. Bu çalışmada, atıksu sistemlerinde kapalı devre televizyon (CCTV) kamera görüntüleri esas alınarak tespit edilen yapısal kusurlar ve bunlara sebep olan faktörlerin incelenmesi amaçlanmıştır. Bunun için Malatya ili merkez ilçeleri olan Yeşilyurt ve Battalgazi ilçelerinde hizmet veren atıksu sistemi uygulama alanı olarak seçilmiştir. Atıksu sistemlerinde bozulmalara sebep olabilecek boru uzunluğu, boru eğimi, yapısal kusur yüzdesi ve doluluk oranı aşımı gibi faktörler belirlenmiş ve bu faktörlere ait veriler saha çalışmaları, kanal görüntüleme ve proje okuma gibi yöntemlerle elde edilmiştir. Saha verileri incelendiğinde, boru eğimi düşük olduğunda hat içinde çökelmeler oluşmakta ve akış kapasitesi zamanla düşmektedir. Sonuç olarak grafik ve Çizelgede verilen sonuçlara göre, yapısal kusur oranının artmasında, işçilik kalitesi (imalat, yatak malzemesi, projeye uygun eğim verilmesi), çevresel etkiler (trafik), fiziksel ve hidrolik faktörlerin etkili olduğu görülmüştür.

Wastewater system failures cause operating conditions to deteriorate. Therefore, risk factors should be identified and rehabilitation priority should be established by considering all factors. Determining the rehabilitation priority areas is very important in terms of public health, service quality and operating cost. The aim of this study, which was carried out in Malatya, Turkey, was to determine rehabilitation priority in wastewater systems by integrating ENTROPY, ELECTRE and TOPSIS methods. Some 26 physical, hydraulic, operating and cost factors were considered. The factor weightings were determined by the ENTROPY method to define the factors’ contributions, based on the field data. Rehabilitation priorities were then determined separately using ELECTRE and TOPSIS, taking the factor weights and field data into consideration. Priority regions in rehabilitation were obtained similar according to both methods. The results obtained will provide a reference for wastewater system management and determination of rehabilitation priorities.