Helenistik Dönem (MÖ 336-30) kültürel, sosyal ve iktisadi açıdan Anadolu tarihi için bir dönüm noktasıdır. Sınırları Hindistan'a kadar dayanan Makedonya Krallığı, Büyük İskender'in MÖ 323 yılında ölmesiyle ardılları tarafından parçalanmış ve her bir general kendi krallığını ilan etmiştir. Çalışma konumuz olan Pergamon Krallığı (MÖ 280 -133)'da bu krallıklardan bir tanesidir. Söz konusu krallık, Anadolu'da Helenistik kültürün önemli bir temsilcisi konumundadır. Anadolu'nun bilim ve sanat merkezi olan Pergamon, kentleşme, mimari, dini ve kültürel alanda Helenistik dönemin karakteristiğini yansıtan bir krallık başkentidir. Makedonya Krallığı'nın yıkılışının kısa bir analizi ile başlayacak olan çalışmamızda, Pergamon Şehri, Helenistik Dönem öncesi ve Helenistik Dönem olmak üzere iki ana başlık altında incelenecektir. Çalışmamızın sonunda ise, doğu-batı kültür sentezi ürünü olan Pergamon Krallığının Eskiçağ Anadolu tarihi açısından önemi, üstlendiği misyonu ve ardında bıraktığı miras değerlendirilecektir.

ÖZETBüyük İskender, MÖ 336 yılından 323 yılına kadar Makedonya kralı olarak hüküm sürdü. MÖ 13 Haziran 323 yılında Babylon'da (bugünkü Irak) öldü. Büyük İskender, o zamanlar bilinen dünyanın neredeyse tamamını işgal etti. Sınırları Makedonya'dan Hindistan'a uzanan büyük bir imparatorluk kurdu. Ancak Büyük İskender'in ölümü çok ani oldu. Dahası kralın belli bir meşru mirasçısı da yoktu. Böyle bir ortamda Büyük İskender'in MÖ 323'te ölümünden sonra, generalleri, ailesi ve arkadaşları imparatorluğun kontrolü için savaştı. Diadokhlar Savaşı Hellenizm döneminin başlangıcına işaret eder. Çalışmanın amacı bir imparatorluğun çöküşünde ve Hellenizmin yayılmasında Diadokhlar'ın etkisini saptamaktır.Bu çalışmada Büyük İskender'in ölümü ve Makedonya İmparatorluğu'nun sınırları hakkında bilgi verildikten sonra, Makedonya İmparatorluğu'nun parçalanması, Diadokhlar ve Hellenizm konularına değinildi. Makalenin sonunda çalışma değerlendirilip bir sonuçla özetlendi.Anahtar Kelimeler: Diadokhlar, Hellenizm, İmparatorluk, Büyük İskender ABSTRACTAlexander the Great reigned as king of Macedonia from 336 to 323 BC. He died in Babylon (now Iraq) on June 13 323 BC. Alexander the Great, who conquered almost the entire known world his era. He established a great empire whose boundaries extended to India from Macedonia. However the death of Alexander the Great was suddenness. Indeed the king's had no an obvious legitimate heir as well. In such a setting, Diadochs, families and friends of Alexander the Great who fought for control over his empire after his death in 323 BC.

Pers imparatorluğu, uzun yıllar tarih sahnesinde yer alan köklü bir medeniyettir. MÖ 6. yüzyılda temelleri atılan imparatorluğun Asya, Anadolu, Mısır ve Kıbrıs'ı da içine alan geniş bir hâkimiyet sahası bulunmaktaydı. Hâkim olduğu bölgelerde izlediği hoşgörü politikası sayesinde uzun yıllar siyasi varlığını sürdürebilmiştir. Tarihteki bütün imparatorluklar gibi, bu güçlü devlet de, önce zayıflayacak ardından da yıkılacaktır. Çalışmamızın bel kemiğini, söz konusu imparatorluğun yıkılış süreci oluşturacaktır. Pers İmparatorluğu'nun siyasi evrelerinin kısa bir analiziyle başlayacak olan çalışmamızda, imparatorluğu çöküşe götüren siyasi, iktisadi ve sosyal sebepler, yerli ve yabancı kaynakların ışığında izah edilecektir. Çalışmanın sonunda, İlkçağ tarihi açısından Pers İmparatorluğu'nun önemi, doğu-batı kültür sentezindeki rolü, İmparatorluğun ardında bıraktığı izler değerlendirilecektir. Ayrıca bu güçlü imparatorluğa son veren Büyük İskender'in, Persleri nasıl yenilgiye uğrattığı, yıkılan imparatorluğun ardından yaşanan gelişmeler de izah edilecektir.

Büyük İskender’in MÖ 323 senesinde ölümünün ardından Makedonya İmparatorluğu’nun kontrolü için generaller arasında egemenlik mücadelesi başlamıştır. Söz konusu mücadelenin merkezi ise Anadolu olmuştur. Nitekim Prehistorik devirlerden beri birçok medeniyete ev sahipliği yapan Anadolu, sahip olduğu verimli topraklar ve jeopolitik konumu itibariyle kültürlerin doğması, gelişmesi ve yayılması için elverişli bir bölge niteliğindedir. Makedonya İmparatorluğu’nun parçalanmasından sonra Anadolu, Büyük İskender’in generalleri arasındaki mücadelenin merkezi haline gelmiştir. Uzun yıllar süren mücadelenin ardından Seleukoslar, Anadolu’da yeni bir güç olarak ortaya çıkmıştır. I. Seleukos Nikator, Anadolu’da siyasi üstünlüğü sağladıktan sonra kurduğu şehirler ile bölgede Hellenistik kültürün yayılmasında önemli rol oynamıştır. Anadolu’da ilk olarak Antakya şehrini kuran I. Seleukos, krallığın başkentini Antakya olarak ilan etmesinin ardından Antakya özelinde başlayarak, inşa ettirdiği diğer Anadolu şehirlerinde Hellen ve Makedon kültürünü yerleştirmek için yoğun imar faaliyetlerine girişmiştir. I. Seleukos’tan sonra gelen krallar da Hellenistik kültür ve medeniyetin bölgeye yerleşmesi adına çeşitli faaliyetlerde bulunmuşlardır. Böylece Seleukoslar, Anadolu’nun sosyo-politik ve sosyo-kültürel tarihini büyük ölçüde değiştirmiştir. Seleukoslar Krallığı’nın kültürel ve siyasi manada en parlak dönemi, III. Antiokhos zamanında yaşanmıştır. III. Antiokhos ile birlikte Ön Asya’ya hükmeden bir Epigon krallığa dönüşen Seleukoslar, Anadolu’daki siyasi gücünü korumak için büyük mücadeleler vermiştir. MÖ 3. yüzyıldan itibaren diğer Hellenistik Krallıklar ve kent devletleri ile rekabet eden Seleukoslar, MÖ 2. yüzyıldan itibaren ise Anadolu siyasetine dahil olan Romalılarla karşı karşıya gelmiştir. Makedonya İmparatorluğu’nun parçalanmasının ardından yaşanan Diadokhlar mücadelesinin kısa bir analizi ile başlayacak olan çalışmamızda, Seleukoslar Krallığı’nın kuruluşu, yayılım sahası, siyasi evreleri ve Anadolu’da bıraktıkları sosyo-kültürel izler, yerli ve yabancı kaynakların ışığında izah edilmeye çalışılacaktır. Çalışmanın sonunda Hellenistik kültürün Anadolu’ya yansımaları Seleukoslar Krallığı örneği üzerinden analiz edilecektir.

No abstract