No abstract

The paper analyses the articles of the famous Tatar historian G. Gubaydullin published in his student years in the magazine “Maktap” (1913). The articles are devoted to the problems of teaching logic and history in Tatar madrasas at the beginning of the twentieth century. The introduction of new secular subjects into the learning process was especially relevant for the national school. Moreover, new teaching methods were developed in the absence of school textbooks in the Tatar language. Gubaydullin, as a future professional historian, understood full well the importance of humanitarian subjects, especially history and logic, in the formation of national identity of young people. In the article “Din madrasalarenda tarikh ukytu” (“Teaching history in religious madrassas”) he discusses the methodological recommendations for teachers and shakirds. The recommendations were important because Tatar educators had no experience in teaching history. Logic was studied in old-fashioned madrasas, but after the 1905 revolution the training programs were changed and there was a demand for a new textbook which would meet the requirements of the era. The historian writes about this issue in the article “Din madrasalarenda mantyk” (“Logic in religious madrassas”). At the beginning of the new century, the Tatar public had heated discussions about the concept of “nation”. G. Gubaydullin expressed his opinion about the preservation of the unity of the Turkic peoples in the article “Iske tel ham millat” (“Old language and nation”). He considered it necessary to introduce a new school subject – the Chagatay language for a better understanding of the ancient Turkic literature. The analysis of these articles gives an idea of the scholar’s views on national pedagogy.

No abstract

Mәкаләдә мөгаллим Г. Әхмәровның «Төрки әлифбасы» тарихи чыганак буларак, татар халкының балаларны укыту системасы белән бәйле рәвештә анализлана. Әлифбадагы текстлар балаларга әхлакый тәрбия бирү мәсьәләсеннән чыгып тикшерелә. Шулай ук «Әлифба каитапларына тәнкыйть» методик кулланмасына да игътибар бирелә. Тәнкыйтьтә Г. Әхмәров Х. Зәбири, Ш. Таhири, Г. Мөслимов h.б. әлифбаларны анализлый. Тәнкыйтен мәктәпләрдә иң күп таралган Һ. Максудиның «Мөгаллим әүвәл» әлифбасыннан башлый. Шуңа күрә мәкаләдә бу әлифбага аеруча зур ихтибар бирелә, Г. Әхмәровның «Төрки әлифбасы» басылып чыккач, ике бөек шәхес арасында 1910 елда кызып киткән дискуссия дә искә алына. Бәхәс «Йолдыз» газетасы битләрендә чагылыш таба. Һ. Максудиның «Мөгаллим әүвәл» белән Г. Әхмәровның «Төрки әлифба»сындагы текстларның эчтәлеге чагыштырылып анализлана. Бу уку әсбаплары эчтәлеге ягыннан бер берсеннән нык аерылып тора. Г. Әхмәров кыска эчтәлекле, дөньяви текстларга өстенлек бирә, Һ. Максудиның «Мөгаллим әүвәл»ендә зур күләмле кызык эчтәлекле текстлар күбрәк очрый. Дини тематикага язылганнары да бар. Ләкин авторларның максатлары бер-балаларны ана телендә укырга hәм язарга өйрәтү. Әлифбалар бу бурычны уңышлы үтиләр. 1917 елгы октябрь инкыйлабына кадәр бу уку әсбаплары мәктәпләрдә кулланыла.

No abstract