There are considerable inequalities in the use of dental services, yet the differences in non-use, despite such a need, are less evident. This could imply that health disparities arise not only from economic constraints and unavailability of health care, but also from health attitudes and behaviours.

Objectives To assess the impact of classical socioeconomic factors on the use and non-use of dental services on a representative sample of Polish population. Methods The study was based on face-to-face surveys conducted by GUS (Statistics Poland) on 13,376 respondents in 2010 and 12,532 individuals in 2013. Results The percentage of people using dental services in the highest income group was approximately twice as high as that in the lowest one (Q1: 7.0% vs. Q5: 16.4%), with the same being true for education (the lowest education group: 8.3% vs. the highest education group: 18.0%), and place of residence (inhabitants of rural areas: 9.2% vs. inhabitants of largest cities: 15.9%) in 2013. The analysis has shown the disparities in not using dental services when in need to be less clear-cut. Conclusions The conducted research, based on two independent periods, a representative population sample, univariate analysis and the multivariate regression model has revealed pronounced social inequalities in dental care use. It is a challenge to determine the factors which contribute most to health inequalities and the interventions which are most effective in reducing them.

Cel pracy. Mieszkańcy Polski znacznie rzadziej korzystają ze świadczeń stomatologicznych niż mieszkańcy większości krajów UE. Celem pracy jest określenie przyczyn niekorzystania ze świadczeń stomatologicznych mimo istniejącej potrzeby względem czynników socjoekonomicznych takich jak dochód, miejsce zamieszkania, wykształcenie oraz wiek. Materiał i metody. Analiza została przeprowadzona na podstawie danych zastanych z badania ankietowego GUS zrealizowanego w 2013 roku, w którym wzięły udział 12532 osoby. W pracy dokonano analizy przyczyn niekorzystania na podstawie odpowiedzi 528 respondentów, którzy przyznali, że zrezygnowali ze świadczeń stomatologicznych mimo zaistniałej potrzeby. Wyniki. Dochód jest determinantą istotną statystycznie w przypadku przyczyny rezygnacji z wizyty u lekarza dentysty (p<0,001). Wśród badanych o najniższych dochodach prawie 60%zrezygnowało ze świadczeń z powodu kosztów, podczas gdy w grupie o najwyższych dochodach było to tylko 30%. Pozostałe czynniki socjoekonomiczne nie wykazują istotnego statystycznie wpływu jako przyczyna niekorzystania (p>0,05). Wnioski. Znaczne zróżnicowanie pomiędzy poziomem dochodu a przyczynami niekorzystania ze świadczeń wynika najpewniej z wyłączenia szeregu świadczeń stomatologicznych z publicznego mechanizmu finansowania opieki zdrowotnej. Analiza przyczyn niekorzystania ze świadczeń powinna być brana pod uwagę w planowaniu interwencji mających na celu ograniczanie nierówności w zdrowiu. Słowa kluczowe korzystanie z opieki stomatologicznej, niekorzystanie z opieki stomatologicznej, opieka stomatologiczna, świadczenia stomatologiczne, nierówności w zdrowiu

Wprowadzenie i cel pracy. Celem pracy jest przedstawienie wpływu czynników socjoekonomicznych, takich jak wielkość dochodu oraz jego źródło, wykształcenie i miejsce zamieszkania na korzystanie ze świadczeń stomatologicznych, na podstawie wyników prac własnych i przeglądu piśmiennictwa. Opis stanu wiedzy. Analiza danych GUS-u obejmujących 13 376 osób w 2010 roku i 12 532 osób w 2013 roku wykazała, że istotnymi cechami wpływającymi na korzystanie ze świadczeń stomatologicznych są dochód, wykształcenie i miejsce zamieszkania. W zakresie niekorzystania ze świadczeń wpływ poziomu wykształcenia wydawał się odgrywać mniejszą rolę, biorąc pod uwagę oba lata analizy i przyjęte metody statystyczne. Badania międzynarodowe potwierdzają zależność pomiędzy dochodem, wykształceniem, jak i miejscem zamieszkania a korzystaniem ze świadczeń stomatologicznych. Analiza zależności między źródłem dochodu a korzystaniem oraz niekorzystaniem z takich świadczeń oraz dane dotyczące tej kwestii są ograniczone zarówno w Polsce, jak i na świecie. Podsumowanie. Obserwowana zależność pomiędzy korzystaniem i niekorzystaniem ze świadczeń stomatologicznych pod względem analizowanych czynników socjoekonomicznych powinna być wzięta pod uwagę przy decyzjach dotyczących refundacji świadczeń stomatologicznych ze środków publicznych, planowaniu interwencji w zakresie ograniczania nierówności w zdrowiu oraz tworzenia środowiska umożliwiającego dokonywanie wyborów prozdrowotnych.