ÖzBu çalışmada, COVID-19 öncesi ve sonrası döneme yönelik yatırımcı risk iştahını ifade eden RISE endeksi ile BİST100 endeksi arasında nedensellik ilişkisinin varlığının araştırılması hedeflenmiştir.

In this study, the relationship between the pandemic and the stock market range of the dates 17-03-2020 and 14-04-2020, when the COVID-19 pandemic was most intense, was examined by panel data analysis method. In this study conducted for Turkey and Belgium, Germany, France, Italy, Spain, United Kingdom, United States, China and Netherland countries where the COVID-19 pandemic is most common, COVID-19 data is based on the total number of cases and the total number of deaths, while stock market data is based on important stock indexes of countries. The results of the study, while a negative relationship was found between total number of cases and the stock market, a positive relationship was found between total number of death and the stock market. This is an indication that market investors are closely monitoring the number of COVID-19 cases, and that the number of cases described significantly affects stock market investments.

Küreselleşme ile birlikte serbest ticaretin benimsenmesi, özellikle tasarrufları yetersiz olan gelişmekte olan ülkeler için yabancı yatırımların önemini arttırmıştır. Yüksek getiri potansiyeline sahip ve cazip fırsatları bünyesinde barındıran gelişmekte olan ülkeler, tasarruf açıklarını giderebilmek, ekonomik olarak büyüyebilmek, finansal piyasalarını geliştirebilmek ve belki de en önemlisini gelişimlerini tamamlayabilmek için yabancı kaynaklara ihtiyaç duymaktadırlar. Bu doğrultuda bu çalışmada, 2000-2018 döneminde BRICS-T ülkeleri olarak da ifade edilen, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika ülkelerine ve Türkiye'ye yapılan doğrudan yabancı yatırımlar ve portföy yatırımlarının pay piyasa getirisine etkisi, panel veri analiz yöntemi ile incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda; portföy yatırımları ile pay piyasa getirisi arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilirken, doğrudan yabancı yatırımlar ile pay piyasa getirisi arasında anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir.

Bu çalışmada, Borsa İstanbul’da yabancı yatırımcı sayısı ile Borsa İstanbul tüm endeksi, USD/TL kuru, enflasyon oranı, faiz oranı ve tüketici güven endeksi arasındaki ilişki granger nedensellik testi ile incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda, 2006:1-2021:1 dönem aralığından yukarıda bahsedilen değişkenler kapsamında bir veri seti oluşturulmuştur. Elde edilen veri seti yardımı ile tüm değişkenlerin ilk olarak doğal logaritması alınmış ve ardından sırasıyla birim kök testleri, minimum geçikme uzunluğunun belirlenmesi, Vektör Otoregresif (VAR) modelinin kurulması, varsayımsal testlerin sınanması ve granger nedensellik testinin uygulanması aşamaları izlenmiştir. Elde edilen bulgular neticesinde tüm değişkenlerin birim köke sahip olmadığı, diğer bir deyişle çalışmada kullanılan tüm değişkenlerin düzeyde durağan olduğu ve Akaike Bilgi Kriterine (AIC) göre minimum gecikme uzunluklarının bir olduğu tespit edilmiş olup, Borsa İstanbul’da yabancı yatırımcı sayısı ile Borsa İstanbul tüm endeksi arasında çift yönlü granger nedensellik tespit edilmiştir. Borsa İstanbul’da yabancı yatırımcı sayısı ile USD/TL kuru, enflasyon oranı, faiz oranı ve tüketici güven endeksi değişkenleri arasında granger nedensellik tespit edilememiştir.

Amaç: 1980’li yıllarla birlikte küreselleşmeye başlayan ekonomik sistem, yabancı ve yerli yatırımcılara farklı ülkelerin finansal piyasalarında yatırım yapabilme imkânı sağlamıştır. Dolayısıyla finansal piyasalarda artan yatırımcı sayısının diğer paydaşlar üzerinde etkisi olabilmektedir. Buradan hareketle bu çalışmada, Borsa İstanbul’da yatırım yapan toplam yatırımcı sayısı ile toplam yerli yatırımcı sayısı arasındaki ilişki tespit edilmeye çalışılmıştır. Diğer bir ifadeyle, toplam yatırımcı sayısında meydana gelebilecek bir değişikliğin toplam yerli yatırımcı sayısını etkileyip etkilemediğinin araştırılması amaçlanmıştır. Yöntem: Çalışmada, 2006:1 – 2021:1 dönem aralığında Borsa İstanbul’da işlem yapan yerli ve toplam yatırımcı sayıları kullanılarak bir veri seti oluşturulmuştur. Elde edilen verilerin doğal logaritmik getirisi alındıktan sonra EViews10 programı yardımı ile Toda-Yamamoto ve Granger nedensellik testleri uygulanmıştır.Bulgular: Elde edilen bulgular neticesinde, hem Toda-Yamamoto hem de Granger nedensellik testlerine göre değişkenler arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Diğer bir ifadeyle, toplam yatırımcı sayısının artması yerli yatırımcı sayısının Granger nedeni iken, aynı zamanda yerli yatırımcı sayısının artması da toplam yatırımcı sayısının Granger nedeni olduğu tespit edilmiştir. Sonuç: Elde edilen bulgulardan hareketle; toplam yatırımcı sayısında yaşanan artışların yerli yatırımcıları cesaretlendirdiği ve daha fazla yerli yatırımcının Borsa İstanbul’da işlem yapmasına neden olduğu söylenebilir.