No abstract

İlk olarak Çin'in Wuhan kentinde tespit edildiği düşünülen yeni tip koronavirüs (SARS-CoV-2), raporlandığı ilk vakadan bu yana kısa süre içinde tüm dünyayı etkisi altına alarak bir salgına dönüşmüştür. Virüs, COVID-19 adı verilen bulaşıcı bir hastalığa neden olarak 250 milyondan fazla kişiyi etkilemiştir. Ayrıca yoğun virüs yükü ile enfekte olmuş bireylerde oluşan sitokin fırtınasının hastalarda akut solunum yolu bozukluğu (ARDS), pulmoner fibrozis ve hatta çoklu organ yetmezliği gibi durumlara neden olabildiği görülmüştür. Yapılan in vitro ve preklinik çalışmalarda mezenkimal kök hücrelerin (MKH) rejeneratif özelliklerinin yanında anti-enflamatuar ve immünomodülatör etkilerinin olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle bilim insanları, rejeneratif bir umut olarak COVID-19 tedavisinde konvansiyonel ilaç veya plazma temelli tedavilere alternatif olarak MKH'leri kullanmayı önermektedir. Böylece hastalarda yoğun ilaç kullanımına bağlı yan etkiler görülmeden MKH terapisi ile immünmodülasyon ve anti-enflamatuar etkilerin sağlanabileceği; ARDS, pulmoner fibrozis, sepsis, çoklu organ yetmezliği gibi olumsuz senaryoların önüne geçileceği düşünülmektedir. Ayrıca MKH'lerin rejenerasyon özelliği sayesinde hasarlı doku tamirinin de yapılabileceği öngörülmektedir. Ancak klinik uygulamalardaki tedavinin başarısı ve hasta güvenliği için yapılacak detaylı çalışmalarla COVID-19 tedavisi için MKH uygulamalarının standardize edilmesi gerekmektedir. Bu derlemede temel olarak COVID-19 tedavisi için yapılan MKH uygulamaları incelenmiştir. Metin içerisinde sırasıyla SARS-CoV-2 ve COVID-19 hastalığı kısaca açıklandıktan sonra yapılan aşı çalışmaları ile enfeksiyon sonrası uygulanan terapiler özetlenerek COVID-19 tedavisi için geliştirilen ve umut vadeden MKH uygulamaları, MKH'lerin tedavideki rolü, etki mekanizması, uygulama güvenliği ve etik konusu tartışılmıştır.