Artykuł ma trzy płaszczyzny: metodologiczną, teoretyczną i empiryczną. Punktem wyjścia do refleksji metodologicznej jest charakterystyka trzech głównych nurtów badawczych prowadzonych w ramach dynamicznie rozwijających się interdyscyplinarnych badań nad teoriami spiskowymi. Na takim tle omówiona jest analiza zawartości treści jako metoda badawcza pozwalająca w innowacyjny sposób uchwycić kluczowe zjawisko. W części teoretycznej przybliżona jest koncepcja narracji spiskowych w odniesieniu do potocznego rozumienia teorii spiskowych. Głównym celem części empirycznej jest określenie w jakim stopniu media są nasycone różnego rodzaju narracjami spiskowymi. Analiza obejmuje ponad 200 artykułów z dwóch opiniotwórczych tygodników („Sieci” i polska edycja „Newsweeka”), które znajdują się po dwóch stronach politycznego konfliktu w Polsce spolaryzowanych między innymi przez spiskowe podejrzenia dotyczące katastrofy prezydenckiego samolotu w 2010 roku w Rosji.

Religion and democracy are not only social institutions but also objects of attitudes. This article focuses on conspiracy thinking and its links with attitudes toward religion and democracy. Due to its contextual character, the study is limited to Poland and the article intends to report the data on the subject from surveys conducted in this country. In terms of conspiracy thinking and attitudes toward religion, the literature review of existing Polish survey data (Study 1) led to the conclusion that not all types of religious life are correlated with conspiracy thinking. Individual spirituality (the centrality of religiosity and the quest orientation of religiosity) matters less in terms of conspiracy thinking than religion understood as a specific element of ideology (Polish Catholic nationalism, religious fundamentalism, or collective narcissism). In terms of attitudes toward democracy (Study 2), the original dataset is coded in a new way (as categorial variables) and then presented. It suggests that, contrary to earlier research, conspiracy thinking does not necessarily lead to the support of anti-democratic attitudes. Alienation as much as radicalization might be a consequence of conspiracy thinking. There is no significant difference in terms of conspiracy thinking between adherents of authoritarian rules and conditional democrats, indifferent democrats, or people with ambivalent opinions on democracy, described in comparative research on political culture as dissatisfied democrats or critical citizens. The lower level of conspiracy thinking has been identified only among consistent democrats.

No abstract

Podstawą sprawnie funkcjonującego społeczeństwa jest jego dobrowolne i wynikające z wewnętrznej potrzeby jego członków zaangażowanie we wspólne sprawy. Dotyczy to nie tylko szeroko ujmowanej polityki, rozumianej jako rozsądna troska o dobro wspólne, ale także kwestii społecznych i tych związanych z kulturą. Aktywizacja jednostek i grup poprzez zaangażowanie w pielęgnację, ochronę i tworzenie dziedzictwa kulturowego może stanowić jedną z form lub strategii budowania i/lub wzmacniania społeczeństwa obywatelskiego. Istotną funkcję pełnią tu organizacje pozarządowe, działające na poziomie zwłaszcza lokalnym i regionalnym, oraz uczelnie wyższe, dysponujące bazą teoretyczną. Współpraca uniwersytetów oraz podmiotów tzw. trzeciego sektora stanowi przykład łączenia koncepcji z praktycznym działaniem. Partnerstwo uniwersytet-organizacje pozarządowe (UNI-NGO) 1 wydaje się mało wykorzystanym sposobem, choć nie jedynym, wzmacniania potencjału społecznego, a w dalszej kolejności i konsekwencji-także gospodarczego. Kultura, stanowiąc źródło indywidualnych i zbiorowych zachowań, odgrywa fundamentalną rolę w budowaniu poczucia wspólnotowości,

Także w skali międzynarodowej relacje międzykulturowe jako przedmiot studiów należą do stosunkowo nowej problematyki w ramach studiów nad kulturą (cultural studies).