İnsan zihni evrendeki bireylerin sayısız çokluğunu kolayca kavrayamadığı için bireyler arasında bulduğu ortak özelliklere dayanarak sınıflar oluşturur ve onları bu sınıflar yoluyla sınırlayıp kavrayabilir. Sınıflama, sınıflama yapılan toplumun düşünsel yapısı ve özelliklerini içinde taşır. Sınıflama, sınıflandırılanı değişik yaklaşımlarla bilmeyi, anlamayı gerektirir. Yazı öncesi toplumlarda başlayan bu yaklaşım felsefe ve bilim alanlarının olmazsa olmazı durumuna gelmiş; günümüz arşivlerinde kurumsal yapıyı, kütüphanelerinde ise evrensel bilgiyi sınıflama çalışmalarına dönüşmüştür. Bu çalışmanın amacı, felsefe, bilim, kütüphane ve arşiv alanlarında sınıflamanın genel tarihçesini belirlemek, İslâm Dünyası ve Osmanlı İmparatorluğu'ndaki sınıflama çalışmaları ışığında Kâtip Çelebi'nin bibliyografik çalışması Keşfü'z-Zunûn'daki sınıflama olgusunu açıklamaktır. Kâtip Çelebi'nin yapıtının seçilme nedenleri; yapıtın, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yazılı literatüre yönelik çalışmaların, özellikle bibliyografik araştırma ve saptama aşamasında ana başvuru kaynakları arasında bulunması ve o dönem Osmanlı kütüphanelerinde kitap sayısı en çok üç tanesinde beş bini bulurken, Kâtip Çelebi'nin Keşfü'z-Zunûn'unda 14.500 kitabın tanıtımının yer almasıdır. Çalışmada Kâtip Çelebi'nin Keşfü'z-Zunûn'daki sınıflama içinde yer aldığı İslâm ve Osmanlı İmparatorluğu kültüründen çok etkilendiği yönündeki hipotez, belgesel tarama ve betimleme yöntemi ile doğrulanmaya çalışılmıştır. Nitekim bu etkiyi Kâtip Çelebi'nin bibliyografik çalışmasında, gerek bilgi/bilim sınıflanmasına ilişkin görüşleri gerekse yapıtın alfabetik ana düzeninde görmek olanaklıdır.

Öz

Amaç: Türkiye Cumhuriyeti kültür politikası 1932-1950 yılları arasında ağırlıkla Halkevleri kanalıyla yürütülmüştür. Bu çalışma, 11 Ağustos 1951 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan Halkevlerinin kapatılmasına ilişkin yasayla yaşanan kitap ve kütüphane kıyımını ele almayı amaçlamaktadır. Yöntem: Çalışmada betimleme yöntemi kullanıldı. Çalışmanın hipotezi, bir sivil toplum kuruluşu olan Halkevlerinin kapatılması 1000 kadar kütüphanenin ortadan kaldırılması ve yüzbinlerce kitabın da kıyımına neden olmuştur biçiminde belirlenmiştir. Bulgular: 19 Şubat 1932 tarihinde Atatürk ilke ve devrimlerini yurt genelinde yayılıp tanınması ve devletin kültür politikasının yaşatılması amacıyla kurulan Halkevlerindeki kitap sayısı 750.000’i aşmış, Halkevleri, Halk Odaları ve Halk Okuma Odalarındaki kütüphane sayısı bini bulmuştur. Sonuç: Halkevi kütüphaneleri 19 yıl boyunca gerçek anlamda bir halk kütüphanesi işlevi görmüş, özellikle de amaçlarını yerel çevre içinde yerine getirmiştir. Çok partili döneme geçişle Halkevlerinin kapatılması ötesinde bu kültür kuruluşları içindeki kitapların pek çoğu yağmalanıp, kıyıma uğramış, kütüphaneler kapatılmıştır. Özgünlük: Çalışmada, dokuz şube ile hizmet veren Halkevlerinin yalnız Kütüphane ve Yayın Şubesi yerel etkinlikleri ve kütüphane hizmetleri ele alınmakta; Türk kütüphaneciliği adına ağır olan bu durum, ilk kez irdelenmektedir.

No abstract