Özet Kabukböcekleri orman böcekleri içerisinde kurumalara ve ağaç ölümlerine yol açan en önemli zararlılardandır. Kuzey yarı kürede Dendroctonus ve Ips türleri periyodik olarak büyük populasyonlar oluşturarak, birkaç yıl içerisinde geniş meşcerelerde milyonlarca sağlıklı ağacın ölümüne yol açmıştır. Ülkemizde 1966 yılında tespit edilen Dendroctonus micans (Kugelann) (Coleoptera: Curculionidae, Scolytinae) salgın populasyonları oluşturarak milyonlarca metreküp ladin ağacının kurumasına neden olmuştur. Günümüzde Artvin ve Giresun ladin ormanlarının tamamına yayılmış olan D. micans, Trabzon ladin ormanlarındaki yayılışını sürdürmektedir ve yayılış hattının ön cephesinde ağaç kurumalarına neden olmaktadır. D. micans yaralı ve devrik ağaçlara saldırması yanında, görünüşte sağlıklı olan ağaçlara da saldırmaktadır. Böceğin başarılı bir şekilde yerleştiği ve başarısız olduğu saldırı girişimlerinin nedenleri D. micans'ın konukçu seçimi hakkındaki soruların odak noktasını oluşturmaktadır. Bu çalışmada, D. micans'ın konukçusuna yerleşmede başarısını etkileyen bazı etmenler deneysel olarak araştırılmıştır. Artvin Orman İşletme Müdürlüğü, Taşlıca Orman İşletme Şefliği ladin ormanlarında, meşcere kapalılığı içerisinde bulunan, 1975 m ve 1680 m yükseltideki iki farklı saf ladin meşceresinde çalışılmıştır. Daha önce D. micans saldırısı bulunmayan ladin ağaçlarına böceğin dişi erginleri yerleştirilmiştir. İlk deneme alanında 37, ikinci deneme alanında 36 ladin ağacında çalışılmıştır. Arazi çalışmaları 1 Haziran-5 Kasım 2015 tarihleri arasında yürütülmüştür. Deneyin sonunda, böceğin başarılı bir şekilde yerleştiği ve başarısız olduğu ağaçların periyodik büyümeleri, bazı hasılat verileri, floem kalınlıkları, floemin nem miktarı, floemdeki karbon ve azot miktarı istatistik analizlerle karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, D. micans'ın son 10 yıldır artımın azaldığı, tepe boyunun kısa olduğu ve floemin azot içeriğinin fazla olduğu ladin ağaçlarına başarılı bir şekilde yerleştiği tespit edilmiştir. Bu çalışmanın sonuçları, D. micans'ın konukçu seçimi ile ilgili temel bilgilerin ortaya koyulmasına katkı sağlamıştır. Böceğin başarılı bir şekilde yerleşebileceği ağaçların tahmin edilebilmesi, uygulayıcılara mücadele çalışmalarında kolaylık sağlayacaktır.

Aim of study: The box tree moth, Cydalima perspectalis (Lepidoptera: Crambidae), is an important alien invasive species on box, Buxus sempervirens, in Turkey. It was first detected in 2011 in Istanbul. It is a native pest of box plants in Asia. Its first discovery in Europe has been made in 2007 in Germany. Since then it has been successfully established in various ecosystems in Europe. Caterpillars feed on box leaves and cause severe defoliation and tree deaths. In this study, damage level and defoliation percentage were investigated on ornamental and naturally growing box plants. Area of study: Box plants were sampled in Artvin in the Eastern Black Sea Region of Turkey. Material and Method: A total of 90 box plants that were either naturally growing or ornamental box plants were sampled Main results: Majority of the naturally growing box plants (63.4%) had strong and very strong damages, and 71.4% of the ornamental box plants had middle and strong damage levels. Research highlights: Of the all observed plants, 53.4% had 40-100% defoliation and 25% of these plants did not recover.

Anahtar kelimeler:Kabukböceği spesifik predatör böcek zararı Keywords:Bark beetle specific predator pest damage Özet Bu çalışmada Dendroctonus micans (Kugelann) (Coleoptera: Curculionidae)'ın Artvin doğu ladini (Picea orientalis (L.) Link.) ormanlarındaki güncel populasyonu ve spesifik predatörü Rhizophagus grandis Gyllenhal (Coleoptera: Monotomidae)'in böceğin galerilerini istila durumu araştırılmıştır. Arazi çalışmalarında, toplam 30 örnekleme alanı ve 20 transektte çalışılmıştır. Örnekleme alanları 30 × 10 m boyutlarında ve transektler de 50 m uzunluğundadır. Günümüzde, D. micans'ın Artvin ladin ormanlarında "çok düşük istila" oranına sahip olduğu ve böceğin ağaçlardaki istila yüzdesinin 2000'li yılların başına oranla 4.1 kat azaldığı tespit edilmiştir. Meşcere kenarında bulunan ağaçlar meşcere içine göre daha fazla böcek zararına uğramıştır. D. micans'ın larva galerilerinin tamamında R. grandis tespit edilmiştir. Böceğin ormanlardaki zararı düşük seviyede olduğunda da R. grandis'in avının larva galerine yerleşebildiği tespit edilmiştir. AbstractIn this study, current population of Dendroctonus micans (Kugelann) (Coleoptera: Curculionidae), and colonization status of its specific predator Rhizophagus grandis Gyllenhal (Coleoptera: Monotomidae) in oriental spruce (Picea orientalis (L.) Link.) forests of Artvin were investigated. Field works were conducted in a total of 30 sampling plots and along 20 transects. Sampling plots were 30 × 10 m in size and transects 50 m long. Presently, D. micans has a "very low infestation" rate in Artvin spruce forests and D. micans infestation rate is 4.1 times lower than the early 2000s. The trees at the stands edges were attacked more than trees in stand closure. All the larval galleries of D. micans were colonized by R. grandis. R. grandis could colonize larval galleries of its prey even in endemic conditions.

Oriental spruce (Picea orientalis (L.) Link.) are distributed throughout the eastern Black Sea Mountains in Turkey. It is a native species. Oriental spruce forests have an above-and-beyond function of supplying water, soil protection, and preventing natural destruction. Some traditional utilization habits like frequent human transportation during summer to highlands through these forests, animal grazing, wounding trees, and dispersed settlements of forest villages cause fragmented forests in the region. These fragmented structures of the spruce forests have eased bark beetle epidemics. Quantitative

Artvin doğu ladini ormanlarındaki varlığı ilk olarak 1984 yılında tespit edilen Ips typographus, günümüze kadar 2 milyon metreküpten fazla ladin ağacının kurumasına yol açmıştır. Canlı ağaçlar üzerindeki saldırıları en aza indirmek amacıyla rüzgâr devrikleri temizlenmekte, istila edilmiş ağaçlara sağlık kesimi uygulanmakta ve ergin böceklerin kitle halinde yakalanması için feromon tuzakları asılmaktadır. Asılan feromon tuzaklarına I. typographus erginleri yanında hedef olmayan predatör ve saproksilik türler de yakalanmaktadır. Bu çalışmada, Artvin ladin ormanlarında I. typographus’un kitle halinde yakalanması için kullanılan feromon tuzaklarından elde edilen hedef olmayan böcek türleri ve yakalanma yoğunlukları araştırılmıştır. Bu amaçla Taşlıca Orman İşletme Şefliği ormanlarında toplam 46 feromon tuzağı asılmıştır. Feromon tuzakları 10 gün aralıklarla kontrol edilerek, her bir tuzaktaki böcek türleri ve sayıları kaydedilmiştir. Feromon tuzaklarında I. typographus ile birlikte Thanasimus formicarius (L.) (Coleoptera: Cleridae) ve Rhagium bifasciatum Fabricius (Coleoptera: Cerambycidae) türleri tespit edilmiştir. Özellikle, I. typographus’un biyolojik mücadelesi için laboratuarda üretilerek ormana salınan T. formicarius’un tuzaklarda yakalanmasının biyolojik mücadele çalışmaları açısından önemi tartışılmıştır.