The topic of the article will be the discussion of the issue of how gestures accompanying speech may complement a gap in a statement. The considerations will cover particular ways of filling such a gap, both semantically and taking into account the place of the gesture in the syntactic structure of the sentence. The subject of interest will be the analysis of spontaneous statements of interlocutors, which will allow for the isolation of word-gesture wholes; it will likewise describe the relationship between the two modes ahead of recounting the functions of gestures in the structure of the entire utterance. The analysis is based on commentaries from one of the journalistic programs hosting politicians in Poland.

anna jelec uniwersytet im. Adama Mickiewicza w poznaniu https://orcid.org/0000-0002-4000-7608 izabela kRaŚnicka uniwersytet jagielloński, kraków https://orcid.org/0000-0001-6746-780X co jest metaforycznego w geście metaforycznym? s łowa kluczowe: gesty metaforyczne, gesty ikoniczne, gestykulacja, zbieżność gestu i mowy. stReszczenieCelem artykułu jest próba odpowiedzi na wciąż dyskutowane w literaturze pytanie, jakie zależności występują między gestami a mową podczas spontanicznych wypowiedzi. Za gesty towarzyszące mowie uznano cztery ich typy -gesty metaforyczne, ikoniczne, batutowe oraz deiktyczne (za: Mcneill 1992), przy czym uwaga badawcza została skierowana ku gestom ikonicznym, których szczególny przypadek stanowią gesty metaforyczne. Zauważono, że w odniesieniu do gestów towarzyszących mowie (gesticulation w terminologii Mcneilla) można wyróżnić kilka różnych relacji łączących oba tryby semiotyczne tworzące znaczenie. synchronia czasowa, proponowana przez Mcneilla (2016), jest jednym z typów takiej relacji, inni badacze wskazują jednak, że gest często wyprzedza pojęcie, do którego się odnosi (Antas 2013). Z kolei Graziano i in. (2020) zauważają, że zbieżność między gestami a werbalną warstwą wypowiedzi można badać, biorąc pod uwagę dopasowanie na poziomie prozodii i semantyki. w artykule zaproponowano trzy typy zbieżności. są nimi: pełna zbieżność czasowa i semantyczna, która występuje wówczas, gdy gest i mowa pojawiają się w tym samym czasie, jednocześnie odnosząc się do tego samego pojęcia; zbieżność tylko czasowa oraz zbieżność tylko semantyczna, która nie wymaga wystąpienia słowa i gestu w tym samym czasie. jako jednostkę służącą do badania dopasowania gestów i mowy przyjęto mikronarrację (zob. jelec i Fabiszak 2019), która ma zastosowanie w naturalnej, spontanicznej komunikacji. Analiza jakościowa materiału badawczego, którym są dialogiczne wypowiedzi polityków i innych osób publicznych zaczerpnięte z wybranych programów telewizyjnych o tematyce społeczno--politycznej, pozwoliła także na ustalenie relacji, jakie mogą występować między obrazowanym pojęciem a gestem -wyróżniono tu relacje ikoniczne, metonimiczne oraz metaforyczne. Tym samym wykazano, że metaforyczność gestu może mieć kilka różnych wymiarów.

Artykuł przedstawia omówienie różnych sposobów realizowania gestów metaforycznych podczas wypowiedzi. Obserwacja dialogujących osób zaangażowanych w żywą dyskusję pokazuje, że metaforyczność jest wynikiem współpracy dwóch trybów semiotycznych, werbalnego i gestycznego, przy czym gesty na co najmniej kilka różnych sposobów mogą łączyć się z warstwą słowną wypowiedzi, wyrażając przy tym metaforyczne znaczenia. W celu ich opisania i analizy autorka, opierając się na podstawach teoretycznych wypracowanych w zakresie badań gestów (A. Kendon, D. McNeill, C. Müller, A. Cienki, J. Antas), wykorzystuje jako materiał badawczy wybrane odcinki programu informacyjno-publicystycznego „TAK JEST”. Analiza obejmuje wypowiedzi, które są egzemplifikacją pięciu różnych funkcji, jakie mogą pełnić gesty metaforyczne w procesie tworzenia znaczeń.