In phase B1, and very prominently – in phase B2 of the Roman Period, tribal groups of the north-eastern territories of the Przeworsk culture displayed a number of characteristic regional elements. These elements are mostly seen in female outfits that become much richer and more varied than elsewhere within the Przeworsk culture territory. The features specific for the Eastern Przeworsk Zone, like e.g., a very high frequency of dress elements made of copper alloys, would be largely the effect of mutual relations of these people with communities of the Wielbark culture from Eastern Pomerania. Though outwardly only ethnographic, this specificity of the material culture may have deeper underlying causes, since starting with phase B1, there is evidence of two basic types of Eastern Przeworsk cemeteries. In both cases, the women’s grave furnishings display general Eastern Przeworsk characteristics. In cemeteries of the first group weapon graves disappear already in early phase B1. These cemeteries fell out of use before the end of phase B2 and reflect the full, or nearly full withdrawal of the ‘Przeworsk’ community from that area. The second group form Przeworsk cemeteries with ‘standard’ weapon graves. From phase B2/C1 on, the Wielbark culture newcomers continued to use many of these cemeteries. Many of them were then continuously used from phase B2/C1 by the Wielbark culture newcomers. It appears that a part of the Przeworsk population from the Eastern Zone probably joined Gothic (Wielbark) tribes then moving south. Recently many brooches recognized traditionally as definitely ethnographic markers of the Przeworsk culture (types Almgren 43 and Almgren 129) have been registered in the western provinces of nowadays Ukraine. However, these finds are already much more numerous than those from the ‘core’ territory of the Przeworsk culture – for the time being, this phenomenon seems to be inexplicable.

No abstract

Ja c ek A ndrzejow ski, K inga Sta n ek KONSTRUKCJE DREWNIANE Z GROBÓW CIAŁOPALNYCH Z CMENTARZYSKA KULTURY WIELBARSKIEJ W JARTYPORACH NA PODLASIU Stanowisko z okresu wpływów rzymskich w Jartyporach, gm. Liw, pow. węgrowski na zachodnim Podlasiu (ryc. 1) położone jest na niewielkim piaszczystym wyniesieniu na południe od dawnego strum ienia płynącego w kierunku Liwca. W końcu lat 1960. w tym miejscu rozpoczęto intensywną, lecz bezplanową eksploatację piasku i wkrótce na terenie żwirowni odkryto pierwsze zabytki, jednak informacje o stanowisku i część wykopanych tam przedmiotów dotarły do PM A dopiero w połowie lat 1970. ( G ł o s i k 1983, s. 237, ryc. 14, 2001, s. 227-228; A N D R Z E JO W SK I 1989, s. 114). Do muzeum przekazano wówczas dość liczne fragmenty ceramiki, w tym popielnic, kultury przeworskiej z okresu wczesnorzymskiego oraz kilkadziesiąt zabytków z okresu późnorzymskiego, bez wątpienia pochodzących z grobów ciałopalnych i szkieletowych kultury wielbarskiej. Wśród tych ostatnich znajduje się m.in. kilka małych naczyń glinianych, srebrna Fibula zbliżona do typu Almgren 167, żelazna zapinka typu Almgren 161-162, wschodniobałtyjska emaliowana lunula brązowa, zawieszka z denara Faustyny Młodszej, liczne paciorki szklane i bursztynowe oraz zespół grobowy z brązowymi zapinkami Almgren 95 i 201 oraz wisiorem opasanym; w 1995 r. na polu sąsiadującym ze żwirownią znaleziono brązową sprzączkę z pogrubioną ram ą typu A H 25-261. Okres funkcjonowania nekropoli wielbarskiej można na tej podstawie zamknąć w ramach faz B2/C1-D.Pierwsze badania ratownicze podjęto w Jartyporach w roku 1980, jednak nie natrafiono wówczas na jakiekolwiek obiekty (Informator archeologiczny 1981, s. 86). Stanowisko zlokalizowano dopiero w 1997 r., kiedy podczas inspekcji zaobserwowano odsłonięte w krawędzi żwirowni dwa groby ciałopalne. Rok później Dział Epoki Żelaza PM A rozpoczął tu systematyczne badania wykopaliskowe -w latach 1998 i 1999 przebadano ok. 150 m 2, odkryw ając ponad 70 obiektów sepulkralnych kultury wielbarskiej, 1 Wszystkie materiały z Jartyporów znajdują się w Dziale Epoki Żelaza PM A , inw. IV/7682.