No abstract

W wyniku zmian ustroju Polski po 1989 r. podmiotowość odzyskały samorządy terytorialne, na które nałożono obowiązek zaspokojenia zbiorowych potrzeb społeczności lokalnych, wymieniając podstawowe zadania w tym zakresie. Zadania te sprowadzić można do dbałości o rozwój społeczno-gospodarczy oraz o zagospodarowania przestrzenne. To dla osiągnięcia tych celów samorządy lokalne opracowują strategie rozwoju społeczno-gospodarczego oraz studia uwarunkowania i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a także miejscowe plany zagospodarowania (phisycal plans) i przystępują do ich realizacji. Niedoskonałość regulacji prawnych, zwłaszcza dotyczących gospodarki przestrzennej oraz nie zawsze dobrze zrozumiane zadania samorządu w tym zakresie sprawiają, że często nie lokalna władza, a inwestorzy, właściciele nieruchomości, deweloperzy budownictwa mieszkaniowego, konsorcja projektowo-budowlane, a także różnego rodzaju spekulanci mają wpływ na dokonujące się zmiany. Innym zadaniem dla władz lokalnych, które należy rychło podjąć, a czego regulacje prawne znajdują się w fazie ustalania, jest rewitalizacja zdegradowanych obszarów miast oraz terenów wiejskich. Nie może pozostać poza sferą zainteresowania samorządów polskich miast polityka miejska, do czego zobowiązuje członkostwo w Unii Europejskiej, jakkolwiek brak jest stosownych regulacji prawnych w tym względzie. Przez okres 25 lat polskie samorządy lokalne stały się bardziej dojrzałe, umocniły swoją pozycję gospodarza terenu i coraz lepiej wykonują swoje zadania. Nie oznacza to tego, że nie może być lepiej. Działalność struktur samorządowych wymaga odpolitycznienia, priorytetowego potraktowania interesu ogólnospołecznego, uspołecznienia procesu decyzyjnego dotyczącego rozwoju oraz odejścia od kliencko-patronackiego modelu sprawowania władzy.

The purpose of this study is to present a description of the course of the COVID-19 epidemic in Poland in the space-time dimension in the period from March 15th to August 8th 2020. The result of the conducted research is a presentation of the regional differentiation of the course of the epidemic in Poland, the comparison of the intensity of SARS-CoV-2 infections in particular voivodeships, the determination of the degree of similarity in the course of the pandemic development process in individual regions (voivodeships) of the country, and also the indication of the factors which could be taken into account when attempting to explain the interregional differences in the course of the epidemic. The conducted research shows, among other things, that: (1) in terms of time, the development of the epidemic was generally monotonic, however the increase in new infections was rather cyclical, (2) in the spatial dimension, the development of the epidemic was rather random, although the greatest number of infections was characteristic of the most populated regions of the country, (3) the level of infections in Poland was mainly positively influenced by: population density, working in industry, people beyond retirement, age as well as a poorly developed material base of inpatient care.

Od czasu sformułowania przez L. von Bertalanffy’ego ogólnej teorii systemów badaną oraz kształtowaną rzeczywistość, jeśli tylko jest funkcjonalną całością, traktuje się jako system. Koncepcja systemowa wydaje się szczególnie użyteczna w przypadku badania i planowania rozwoju oraz funkcjonowania jednostek terytorialnego podziału kraju, w tym także miast. Doceniając rolę ujęcia systemowego w badaniach poznawczych oraz planowaniu rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego, przedstawia się trzy modele systemowe, w których miasto traktowane jest jako: (1) terytorialny system społeczny, (2) ekosystem oraz (3) organizm. I choć każdy z tych modeli może mieć efektywne zastosowanie na wielu etapach różnych działań planistycznych i koordynacyjnych, to jednak miasto traktowane jako terytorialny system społeczny wykazuje szczególną użyteczność przy określaniu przedmiotu działań planistycznych, zarówno w planowaniu społeczno-gospodarczym, jak i przestrzennym, model miasta-ekosystemu – przy planowaniu zagospodarowania przestrzennego, formułowaniu kierunków polityki urbanistycznej i ekologicznej oraz kształtowaniu środowiska życia, natomiast model miasta-organizmu – w planowaniu oraz koordynacji rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego, a także przy wyznaczaniu kierunków polityki miejskiej. To ostatnie ujęcie może ponadto odegrać szczególną rolę w dostosowaniu poziomu rozwoju infrastruktury miejskiej oraz struktury przestrzenno-funkcjonalnej miasta do potrzeb mieszkańców oraz ich aktywności czasowej.

(Po 13 latach obowiązywania regulacji prawnych z 2003 r.) I. WSTĘPTrzynaście lat prowadzenia gospodarki przestrzennej w Polsce, jak mówią prawnicy, pod rządami ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 1 jest, jak się wydaje, wystarczająco długim okresem, aby ocenić skutki, jakie w zagospodarowaniu przestrzennym przynoszą regulacje prawne w niej zawarte. Ocena tych skutków jest także ważna i z tego powodu, że trwają prace nad nowym dokumentem prawnym, regulującym -pozostając przy terminologii z 2003 r. -planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. W gruncie rzeczy chodzić jednak powinno o prawne uregulowanie w ramach nowej ustawy tych wszystkich działań, które składają się na gospodarkę przestrzenną, w szerokim tego rodzaju rozumieniu. Refleksja nad efektami stosowania w praktyce postanowień wspominanej i aktualnie obowiązującej u.p.z.p. jest także ważna w związku z pracami nad innym dokumentem prawnym, ważnym z punktu widzenia gospodarki przestrzennej, tj. nad "kodeksem budowlanym". Zupełnie innym zagadnieniem jest potrzeba prawnego uregulowania problematyki rozwoju społeczno-gospodarczego, zwłaszcza kiedy to ten rozwój jest zasadniczym generatorem zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. W takiej sytuacji być może sensowną rzeczą byłoby opracowanie i uchwalenie przez Sejm dokumentu o nazwie "ustawa o planowaniu rozwoju", zwłaszcza kiedy coraz bardziej dojrzałe struktury samorządu terytorialnego są zobligowane, na mocy obowiązującego prawa, do dbałości zarówno o rozwój społeczno-gospodarczy, jak i przestrzenny 2 . Za rozważeniem przygotowania takich właśnie regulacji prawnych (planowanie rozwoju) przemawia także coraz mocniej akcentowana potrzeba powrotu do idei planowania zintegrowanego (opracowywanie planów zintegrowanych rozwoju jedno-