No abstract

Oran erie województwa lubelskiego w wietle polskich wzorników sztuki ogrodowej z XIX i XX wieku* 1Orangeries in the Lublin Province in light of the selected Polish models of garden art of the 19 th and 20 th centuries Dawne zespo y pa acowo-parkowe oraz dworsko-parkowe mia y by z za oenia uk adami samowystarczalnymi. Wraz z folwarkami, usytuowanymi zazwyczaj na uboczu, tworzy y nierozerwaln ca o . Towarzysz ce pa acom i dworom ogrody posiada y bogaty program funkcjonalny. W parkach umieszczano liczne obiekty towarzysz ce. W przestrzeni ogrodu sytuowane by y kaplice (parkowe, grobowe), gury, pawilony, a tak e budynki o charakterze utylitarnym, jakimi by y oran erie i cieplarnie. W wiekach XVII i XVIII budynki oran erii pe ni y jednak nie tylko wy ej wspomniane funkcje; obok siedzib magnackich by y take wa nym elementem przestrzennym za o e rezydencjonalnych o charakterze ideowym. Mia y bowiem potwierdza status spo eczny ówczesnych w a cicieli. Przyk adem budynku tego typu jest rokokowa oran eria w Radzyniu Podlaskim, * Niniejszy artyku oparty jest na rozdziale mojej pracy doktorskiej. K. L. Boguszewska, Architektura obiektów budowlanych towarzysz cych za o eniom rezydencjonalnym w Polsce po udniowo-wschodniej (obszar Lubelszczyzny), dysertacja napisana pod kierunkiem dr hab. in . arch. E. Przesmyckiej, prof. PWr., Politechnika Wroc awska.

Kultura południa Hiszpanii oparta została na zdobyczach cywilizacyjnych chrześcijan, wandalów i imperium muzułmańskiego. Stanowi ona przykład współistnienia różnych kultur i wierzeń. Okres jej największego rozwoju datowany jest na czas panowania kalifa Abd ar-Rahmana i jego następcy Hakma II, jednak najsłynniejsze obiekty, będące najlepiej zachowanymi przykładami architektury i sztuki ogrodowej Islamu, powstały w wieku XIV, kiedy to następował powolny upadek emiratu ze stolicą w Grenadzie. Wówczas wzniesione zostały takie zespoły pałacowo – parkowe jak Alhambra i letni pałac Generalife. Celem artykułu jest zaprezentowanie najważniejszych osiągnięć arabskiej sztuki ogrodowej południa Hiszpanii. Autorka omawia wybrane założenia ogrodowe Andaluzji opisując ich historię, kompozycję i zastosowaną roślinność ze szczególnym podkreśleniem jej symboliki.

Today’s Lublin midtown has been shaped through both spontaneous and planned change. The oldest existing form of green landscaping in midtown Lublin are its convent gardens. Most of them have not retained their former character which was influenced by both changes in ownership and functionality. Planned green area landscaping as an element of urban composition appeared in Lublin for the first time at the beginning of the 19th century. It was then that the streamlined squares, markets and streets (Plac Musztry, Krakowskie Przedmieście, church squares) as well as the newly mapped out road and rail links gained a frame in the form of trees and shrubbery. A number of trees planted in the 19th century are still around to this day, forming a valued element of the city’s cultural and natural landscape. Soon after, the first city public parks appeared (Park na Czechówce, Ogród Miejski and Park Bronowicki). The historic cemeteries (at Lipowa St., the cemetery by the Evangelical church) are a very specific variant of urban green landscape in today’s midtown. This article shows kinds of planned green area urban landscaping characteristic to midtown Lublin, based on the archival source materials, project studies, literature and iconography. The transformations of forms and functionalities of the indicated areas have been studied in the period from their foundation to date. Lublin midtown’s most vital public space – Plac Litewski – was the subject of detailed analysis.