the study reveals links between disturbed geochemical environment being the result of mining and smelting activities with consumers exposure to toxic and carcinogenic metallic trace elements (Mtes). this study focused on evaluation on vegetable and soil pollution in family allotment gardens (fAGs), considering in the aspects of consumer exposure to cadmium, lead and zinc. Study material consisted of 219 soil samples from FAGs located in one of the most polluted areas in Poland, and 64 samples of edible plants. Contents of analyzed MTEs in topsoil in the studied area were spatially diversified and depended primarily on the location of industrial pollution sources. The average content of cadmium (0.52 mg kg −1 fresh weight) and lead (0.57 mg kg −1 fresh weight) in vegetables exceeded maximum permissible concentrations according to the european Quality Standards. Human health risk assessment was based on three scenarios of dietary exposure to cadmium, lead and zinc. in every scenario the highest average daily dose for all three elements was estimated for potatoes which are one of the main components of poles' diet. presented study showed that consumption of vegetables cultivated in fAGs located in Silesia Province may pose a significant health risk for their consumers. Lead and zinc mines are found all over the world. Some of them are still active, but the vast majority ended mining and processing activities years ago. However, the remains of their activities still pose a serious threat to the environment. Metallic trace elements (MTEs) such as Pb, Zn, Cd have been and are released into the environment (both natural and anthropogenic sources, e.g. volcanic eruptions, mining and extraction of different elements from their respective ores), posing a threat to the health of people exposed to them both through inhalation and food. Consumption of food (vegetables, fruits) grown in MTEs contaminated areas carries the risk of potential negative health effects 1-4. First family allotment gardens (FAGs) in Europe appeared at the end of the 18th century as charitable aid for city dwellers, in connection with deteriorating living conditions. Poor workers were given plots of land that they could spend on growing vegetables and fruits for their own needs 5,6. Most often, the gardens were established in places of low attractive or peripheral districts, near industrial plants, railways and car transport routes 7,8. In Europe, the development of allotment gardening was particularly evident in Denmark, France, Germany and the United Kingdom 9. Allotment gardens (AGs) are still an important component of urban greenery, performing many significant functions for a city and its inhabitants. It is estimated that currently in Europe there are about three million individual allotment gardens 10. Epidemiological studies indicate the health and social function of allotment gardens as the main functions 11. Despite many benefits from the functioning of allotments, it should be remembered that due to their location in industrial areas of citie...

No abstract

Cel pracy. Obecność metali ciężkich w wierzchniej warstwie gleby terenów rekreacyjnych przeznaczonych do użytkowania przez dzieci i młodzież może być powodem narażenia na toksyczne pierwiastki drogą pozażywieniową. Jest to szczególnie istotne, gdy place zabaw i boiska są zakładane na terenach silnie uprzemysłowionych, takich jak obszar Górnego Śląska. Celem pracy było oszacowanie wielkości narażenia dzieci i młodzieży drogą pozażywieniową na wybrane metale ciężkie (Cd, Pb, Hg) w wyniku wtórnego pylenia wierzchniej warstwy gleby, powstałego podczas użytkowania placów zabaw i boisk terenu rekreacyjnego Księża Góra w Radzionkowie. Materiał i metody. Materiał badawczy stanowiły próbki gleby pobrane z terenów rekreacyjnych w Radzionkowie. Próbki poddano mineralizacji mikrofalowej, a następnie oznaczono stężenie występujących w nich pierwiastków Cd, Pb i Hg. Na podstawie otrzymanych wyników dokonano szacunkowej oceny narażenia dzieci i młodzieży na analizowane pierwiastki drogą pozażywieniową. Wyniki. Spośród wszystkich przebadanych próbek gleby w przypadku kadmu stężeniami wyższymi od wartości normatywnych w glebach charakteryzowało się aż 88% próbek, natomiast w przypadku ołowiu-78% próbek. Wyniki szacunkowej oceny narażenia wskazują, że w przypadku 46% pobranych próbek gleby istnieje ryzyko wystąpienia negatywnych efektów zdrowotnych narażenia na ołów (hazard quotient-HQ > 1). Wnioski. Próbki gleby pobrane w Radzionkowie wskazują na silne jej zanieczyszczenie metalami ciężkimi, o czym świadczą stężenia kadmu i ołowiu znacznie przekraczające wartości dopuszczalne. Odpowiednie zabezpieczenie powierzchni rekreacyjnych przed pyleniem oraz kontrola zawartości metali ciężkich w miejscach zabaw dla dzieci i młodzieży jest szczególnie istotna, ponieważ pozwoli na zminimalizowanie negatywnego wpływu zagrożeń środowiskowych na zdrowie najmłodszych.

StreszczenieWprowadzenie. Metale ciężkie są częstym zanieczyszczeniem środowiska. Zdolność do kumulacji oraz mobilność metali ciężkich w środowisku powoduje, że ich ponadnormatywne stężenia mogą być oznaczane w produktach żywnościowych. Spożywanie marchwi, która wykazuje skłonność do pobierania i kumulacji metali ciężkich w korzeniu spichrzowym może być istotnym źródłem narażenia człowieka na te pierwiastki. Celem pracy była analiza pod kątem zanieczyszczenia metalami ciężkimi marchwi pochodzącej z różnych punktów sprzedaży w zależności od sposobu przygotowywania jej do spożycia. Materiał i metody. Materiał do badań stanowiło 10 prób marchwi dostępnej w sprzedaży na terenie województwa ślą-skiego. Przy użyciu spektrometru bezpłomieniowej absorpcji atomowej z atomizacją elektrotermiczną (ETAAS) określono występowanie ołowiu (Pb), kadmu (Cd) oraz cynku (Zn) w próbach takich jak: sok, marchew obrana gotowana, marchew obrana surowa, marchew cała świeża, a także w częściach niekonsumowanych przez człowieka (wytłoki z soku, obierzyny). Wyniki. Marchew uprawiana na glebach zanieczyszczonych jest istotnym źródłem metali ciężkich w diecie. Największe ryzyko dla zdrowia spośród analizowanych pierwiastków stanowi kadm. Badania wykazały, że sposób przygotowania marchwi do konsumpcji ma wpływ na wielkość narażenia drogą pokarmową na kadm oraz cynk. Wnioski. Miejsce zakupu, niezależnie od charakteru i rozmiaru jednostki handlowej, nie stanowi identyfikacji wielkości narażenia konsumenta na metale ciężkie. Ze względu na wykazaną zależność zawartości metali, zwłaszcza kadmu, od sposobu przygotowania marchwi do konsumpcji wydaje się istotne upowszechnienie tej wiedzy i jej wykorzystanie w indywidualnym zarządzaniu ryzykiem zdrowotnym. Słowa kluczowenarażenie, metale ciężkie, zarządzanie ryzykiem zdrowotnym WPROWADZENIE Daucus carota L., czyli marchew zwyczajna zaliczana jest do roślin uprawnych z rodziny selerowatych. Część jadalną warzywa stanowi korzeń, który w różnej formie i postaci może zostać przygotowany do konsumpcji przez człowieka. W Polsce ze względu na umiarkowany klimat nie wystę-pują trudności z jej uprawą, która zajmuje ok. 24 tys. ha powierzchni [1].Marchew jest składnikiem bardzo powszechnie występu-jącym w diecie osób dorosłych, jak i dzieci. Obok znacznej wartości odżywczej, marchew jest bogata w karotenoidy będące przykładem naturalnych przeciwutleniaczy. Wśród nich w największej ilości (45-70%) występuje β-karoten [2]. Niezależnie od związków korzystnych dla organizmu człowieka marchew pobiera, w większej ilości niż inne warzywa, związki niekorzystne dla zdrowia człowieka, takie jak chlorowcopochodne związki organiczne czy metale ciężkie, które kumuluje w korzeniu spichrzowym przeznaczonym do spożycia. Zawartość tych związków w warzywie uzależniona jest od warunków środowiskowych w miejscu uprawy, zwłaszcza od ich stężenia w glebie i powietrzu. Nie bez znaczenia jest również odmiana marchwi oraz sposób nawożenia uprawy [3].Wysoka koncentracja metali ciężkich w środowisku związana jest w głównej mierze z emis...

StreszczenieWprowadzenie. Kadm jest istotnym środowiskowym czynnikiem ryzyka zdrowotnego mieszkańców Górnego Śląska. W związku z uprawą roślin jadalnych na często zanieczyszczonej kadmem glebie pól uprawnych, ogrodów przydomowych i ogródków działkowych województwa śląskiego problem narażenia mieszkańców tego regionu na kadm jest wciąż aktualny. Cel pracy. Celem pracy była ocena narażenia na kadm mieszkańców centralnej części województwa śląskiego konsumujących warzywa korzeniowe pochodzące z lokalnych upraw. Materiał i metody. Materiał do badań stanowiły 54 próbki gleb i 70 próbek warzyw z 7 wybranych miast na prawach powiatu i 2 gmin województwa śląskiego. Spośród warzyw badano próbki marchwi, pietruszki oraz selera, natomiast próbki gleby pochodziły z rodzinnych ogrodów działkowych (ROD), pól uprawnych i ogrodów przydomowych. Zawartość kadmu (Cd) w próbkach oznaczono metodą bezpłomieniowej absorpcji atomowej (ETAAS) oraz techniką atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem w plazmie indukowanej (ICP-OES), a następnie dokonano szacunkowej oceny narażenia na kadm konsumentów lokalnie uprawianych warzyw. Wyniki. Średnia zawartość kadmu w badanych glebach wyniosła 4,8 mg/kg świeżej masy (dalej: św.m.), co stanowi 160% najwyższej dopuszczalnej wartości. Najwyższe średnie stężenia tego pierwiastka zostały wykazane w próbkach gleb z rodzinnych ogródków działkowych (ROD) znajdujących się w Chorzowie (15,2 mg/kg suchej masy -dalej: s.m.). W przypadku aż 66 spośród 70 badanych próbek warzyw stwierdzono przekroczenie najwyższego dopuszczalnego stężenia kadmu. Wnioski. Zawartość kadmu w większości badanych prób gleb oraz warzyw korzeniowych, pobranych z terenów uprawnych województwa śląskiego przekraczała maksymalne dopuszczalne stężenia i wskazuje na potencjalne zagrożenie zdrowia konsumentów roślin jadalnych uprawianych lokalnie. Słowa kluczowenarażenie, kadm, metale ciężkie, zarządzanie ryzykiem zdrowotnym WPROWADZENIE Warzywa i owoce stanowią istotny element diety człowie-ka. Zgodnie z zaleceniami zawartymi w najnowszej Piramidzie Żywienia, opublikowanej przez Instytut Żywności i Żywienia w 2016 roku, warzywa powinny być spożywane codziennie w jak największych ilościach [1]. Przestrzeganie zasad prawidłowego odżywania wiąże się z szeroką gamą korzyści dla zdrowia. Zbilansowana dieta może być np. czynnikiem obniżającym ryzyko zachorowania na niektóre choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca typu 2, choroby układu sercowo-naczyniowego, nowotwory złośliwe i inne [2]. Z drugiej strony, warzywa mogą stanowić źródło narażenia człowieka na takie metale ciężkie jak kadm i ołów [3,4]. Problem staje się istotny w przypadku, gdy konsumowane przez ludzi warzywa pochodzą z upraw prowadzonych na terenach ornych skażonych pierwiastkami toksycznymi. Wysoka zawartość metali ciężkich w glebach wiąże się z ich kumulacją w tkankach roślin jadalnych. Na wielkość poboru metali ciężkich przez rośliny wpływają również takie właściwości środowiska glebowego jak pH oraz zawartość materii organicznej. Biodostępność metali dla roślin wzrasta w...