No abstract

This article is a proposal for in-depth reading of Schopenhauer's doctoral treatise "On the Fourfold Root of the Principle of Sufficient Reason" and a recontextualisation of his thought (Wittgenstein's early and later remarks about subjectivity, the analyses of ego-centric discourse in analytic philosophy of language). I venture to expose and at least partly analyse the basic problems implicit in the enigmatic statement made by Schopenhauer in his treatise. Such issued as the existence of the cognizing subject and its individualization, the relations between subject, body and will, self-identification of the subject and the role of first-person point of view are looked at from the perspective of the central question about the origin of solipsism in the modern philosophy of subjectivity. In a broader context, Schopenhauer's philosophy is considered as a key stage in the collapse of modern subjectivism with its idea of epistemologically and ontologically autonomous self-conscious subject.

In this paper I venture to examine from several different (but related) perspectives the ambivalent significance of practice in Greek thought. On the one hand, philosophical culture (vita contemplative or theoria) evolves in stark opposition to political culture (vita activa). On the other hand, philosophy in the era of post-Socratic schools takes the form of a spiritual practice (askesis) oriented on the conversion or transformation of the soul of a pupil, and quite often is defined as a preparation for social life (both in the ethical and political aspect). I discuss the Greek problem of anthropocentrism in the context of the critical opposition of bios theoretikos and bios politikos, special attention being paid to the internal tension between theoria (and its self-understanding) and philosophical practise as present in the schools. It is not my intention to deny the distance which separates theoria from praxis. Nevertheless, my objective is to bring out the ambivalence of the notion of theoretical contemplation in the context of Platonic dialectics. Near the end of the paper, I suggest – alluding to Nietzsche's judgment of the relation between post-Socratic and pre-Socratic philosophy – that one should approach with caution two very tempting visions of Greek philosophy. The one is the idea of alleged primacy of the practical over the theoretical in Greek philosophy. The other is the myth of the "primordial practise of the ancient sages", characterized in metaphysical terms.

No abstract

Mateusz Oleksy"Problem człowieka" w dobie pragmatyzmu Poza tym nienawidzę wszystkiego, co mnie jedynie poucza niezwiększając mojej aktywności ani jej bezpośrednio nie oŜywiając. Goethe Nietzsche uderzył we wraŜliwy punkt nowoŜytnych (o których mawiał, Ŝe "wynaleźli szczęście"), gdy stwierdził, Ŝe człowiek musi zostać przezwycięŜony [1] . Jeśli zapytamy "Na rzecz czego przezwycięŜony ma być człowiek?", zapewne usłyszymy odpowiedź: "Na rzecz nadczłowieka". Ta pochopna odpowiedź nie bierze pod uwagę faktu, Ŝe w rozwaŜaniach Nietzschego między normalnego człowieka, tę samozachowawczą istotę, która dąŜy jedynie do przetrwania, zachowania i pomnoŜenia gatunku, przyrostu bezpieczeństwa i przyjemności, a nadczłowieka, który pozostaje nierozszyfrowaną zagadką, wkrada się nieproszony intruz, "człowiek ostatni". Jest rzeczą godną uwagi, Ŝe "człowiek ostatni" stanie się niebawem, juŜ w pierwszych dekadach dwudziestego stulecia, kategorią opisową. Jest to "człowiek uniwersalny" (Allemensch), którego Scheler przeciwstawia "wykoncypowanemu z dystansu wobec masy i wobec wszelkiej demokracji nadczłowiekowi", człowiek, który rodzi się w "epoce zacierania się przeciwieństw" [2] , człowiek totalny (Juenger), dziedzic wszystkich kultur świata, którego nadejście zapowiadał tuŜ po wojnie Arnold Toynbee.Kilkadziesiąt lat później Kołakowski, nie podzielając entuzjazmu Toynbiego, słusznie stwierdza, Ŝe człowiek, który dziedziczy róŜne, nieraz wewnętrznie sprzeczne tradycje, nie dziedziczy Ŝadnej tradycji, jest człowiekiem nijakim, czyli barbarzyńcą par excellence [3] . Na ten kontrast między człowiekiem, który posiada kulturę, a barbarzyńcą naprowadza nas przecieŜ ironiczny podtytuł Tako rzecze Zaratustra, zgodnie z którym jest to ksiąŜka "dla wszystkich i dla nikogo". Istotnie bowiem ksiąŜka jest skierowana do owego człowieka ostatniego, "który Ŝyje najdłuŜej", jako Ŝe o nim zazwyczaj mówi [4] , podczas gdy zarazem usiłuje pokazać moŜliwość ludzkiej egzystencji, która przekracza masę i kategorie masowe. Zidentyfikowaliśmy człowieka ostatniego -jest on człowiekiem normalnym doprowadzonym do skrajności normalności, tj. człowiekiem doskonale ujednoliconym, który nie ma Ŝadnej, choćby otwartej, toŜsamości. Kim jest nadczłowiek? MoŜna odpowiedzieć negatywnie, Ŝe jest on człowiekiem, który zniósł w sobie człowieka normalnego. Odpowiedź pozytywna zawiera w sobie niezgłębiony problem. Pozytywnej odpowiedzi miałaby przypuszczalnie dostarczać doktryna "wiecznego powrotu", która na pierwszy rzut oka restauruje po prostu helleńską koncepcję czasu cyklicznego. Nietzsche wyraźnie zaznacza jednak, przeciw czemu głosi swą naukę: jest nią "duch mściwości", który wyraŜa się w idei czasu linearnego oraz w pokrewnych ideach postępu, celu, novum itd. Nietzsche, jak zwykle przenikliwy w swych analizach psychologicznych, zauwaŜa, Ŝe ilekroć pragniemy novum, zachowujemy się tak, jakbyśmy szukali rekompensaty za to, Ŝe nie moŜemy zmienić przeszłości; nasze nowe dokonania, instytucje, prawa itd. mają wymazać błędy przeszłości. WyraŜa się w tym, powiada Nietzsche,...