This review paper provides an overview of the ten-year long anthropological research on the cultural identity of guest workers and their descendants as part of the projects implemented by the associates of the Department of Ethnology and Anthropology of the Faculty of Philosophy, University of Belgrade and the SASA Institute of Ethnography. The projects were supported by the Serbian Ethnological and Anthropological Society and the Faculty of Philosophy in Belgrade. The phenomenon of “temporary workers abroad”, or the so-called guest workers (Gastarbeiter), which emerged in the early 1960s and continued in the decades to come, has long remained beyond the interest of Serbian anthropological and ethnological science. This is why, after having noticed a scientific research gap related to this phenomenon, in 2010 we initiated the anthropological research of the cultural identity of guest workers. Our intention was to take into account different factors of guest-worker identity construction and to look at the processes, discourses and concepts related to this socio-cultural group from different angles. Over time, as we delved deeper into the problem of migrant workers and migration in general, our interests, and consequently our research, expanded to other topics in addition to cultural identity. In that context, this review paper intends to inform the scientific and professional public about the findings of research on migrants working temporarily abroad and their descendants, and to highlight some of the most important topics that we focused on in this research, while being aware that the phenomenon of migrants and migration is so diverse that it is impossible to include or investigate all its elements that make it so complex.

Apstrakt:Migracije su složen društveno-politički i ekonomski proces koji u Jugoslaviji, nakon Drugog svetskog rata, započinje već pedesetih godina XX veka. Odlazeći na, kako su tada mislili, privremeni rad, Jugosloveni su stalno naselili zapadnoevropske zemlje i razvili novi kulturni kontekst u kome i danas žive. Jedan od fenomena proisteklih iz tog kulturnog konteksta jesu srpski klubovi, nastali procesima razdvajanja jugoslovenskih klubova počevši od osamdesetih godina XX veka, pod uticajem druš-tveno-političkih dešavanja u zemlji matici. Od devedesetih godina XX veka, vodeći se nacionalnom ideologijom, nastaje i manifestacija Evropska smotra srpskog folklora Srba u dijaspori i regionu koju ću razmatrati u ovom radu. Smatram da je to jedna od najznačajnijih manifestacija današnjice, kada se sagledavaju politike rada i odnosi među srpskim klubovima u dijaspori. Kao primarna funkcija ove smotre ističe se očuvanje etničkog identiteta. Ipak, dubljom analizom uočava se i njen dominantan ekonomski aspekt koji se prikriva pod parolom "autentičnosti". Cilj mi je da u ovom radu dekonstruišem i sagledam sastavne delove ovog fenomena, stoga ću Evropsku smotru sagledavati kroz pet opozitnih parova: komercijalno vs. nekomercijalno; autentično vs. izmišljeno; primordijalizam vs. konstrukcionizam; vreme smotre vs. svakodnevica i političnost vs. apolitičnost.Ključne reči: Evropska smotra, srpski klubovi, migracije, identitet, komoditizacija, folklorizam Uvod Cilj mi je da u ovom radu razmotrim fenomen koji je nastao zahvaljujući radnim migracijama iz Jugoslavije -u pitanju je Evropska smotra srpskog folklora Srba u dijaspori i regionu, koja do sada nije razmatrana u naučnim radovima. Migracije su jedna od aktuelnih tema u mnogim društveno-humanističkim naukama, kao i u antropologiji. Pretpostavka je da je razlog tome usložnjavanje i ubrzavanje procesa migriranja, do čega je došlo nakon Drugog svetskog rada, čime migracije postaju dominantna društvena pojava u celom svetu (Castles and

Apstrakt: Turbotronik se kao pravac u srpskoj popularnoj muzici javlja od 2010. godine, kada je Lenhart imao svoj prvi nastup na Improstoru u Novom Sadu. Nastavljajući dalje s radom, oko njega se stvara ceo krug publike, kao i drugih izvođača koji se bave određenim vidom improvizacije muzike. Taj pravac, nekako neplanski, dobija naziv Turbotronik, po istoimenoj reportaži Vice portala. Danas Turbotronik obuhvata nekoliko najrazličitijih grupa koje se bave miksovanjem različitih muzičkih žanrova -od repa, preko popa, pa sve do turbofolka. Ipak, kao začetnik i kao ključna figura turbotronika, izdvaja se Lenhart Tapes. Lenhart je muzičar koji se bavi miksovanjem najrazličitijih zvučnih sadržaja s audio kaseta. Od 2014. godine, Lenhart otpočinje saradnju s Mirjanom Raić, koja mu se priključuje prvenstveno pevajući tradicionalnu muziku u njegovim kompozicijama. Lenhart i Mirjana su do sada snimili desetak pesama i imali su nekoliko zajedničkih nastupa.U ovom radu imam nekoliko ciljeva. Prvenstveno, predstaviću razvoj i ključne karakteristike Turbotronika kao alternativnog muzičkog pravca. Potom, dalju analizu usmeriću ka pomenutim pojedincima -Vladimiru Lenhartu (Lenhart Tapes) i Mirjani Raić. Kroz koncepte muzičke biografije, muzičke zaostavštine, improvizacije i konstrukcije sociokulturne drugosti muzikom, koje ću prvenstveno temeljno razmotriti, ključni cilj mi je da dekodiram poruku koju ovi umetnici šalju široj publici kroz svoju muziku. Rad je zasnovan na građi proistekloj iz polustrukturiranih intervjua koje sam s Lenhartom i Mirjanom obavio u nekoliko navrata, ali i na ličnoj opservaciji i participaciji na njihovim probama i koncertima. * Tekst je rezultat rada na projektu Multietnicitet, multikulturalnost, migracijesavremeni procesi (br. 177027), čiji je nosilac Etnografski institut SANU, a koji finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.1 Rad je saopšten na nacionalnom naučnom skupu Antropologija muzike, održanom na Filozofskom fakultetu u Beogradu u organizaciji Odelјenja i Instituta za etnologiju i antropologiju 23. 03. 2018. godine.

Današnji srpski klubovi u Beču su kulturno-umetničke i sportske organizacije, proistekle iz nekadašnjih jugoslovenskih klubova koje su osnovali jugoslovenski gastarbajteri sedamdesetih godina XX veka. U početku, klubovi su svojim radom iskazivali pripadnost domovini, vodeći se ideologijom bratstva-jedinstva i iskazujući jugoslovenski identitet. Raspadom Jugoslavije, konfliktne nacionalne ideologije u zemlji matici uticale su i na klubove u dijaspori, pri čemu se oni dele prema nacionalno-etničkoj osnovi. Od devedesetih godina XX veka klubovi u Beču okreću se prezentaciji nacionalnog identiteta i nacionalnih programa, što je naročito vidljivo u radu folklornih sekcija. Cilj mi je da u ovom radu predstavim i analiziram jedan aspekt delovanja srpskih klubova u Beču – proces koreografisanja, koji ću tumačiti u sistemu komodifikujućih praksi. Polazim od hipoteze da, upravo zbog nacionalne ideologije i snažno prisutne nostalgije među srpskim migrantima u Beču, koreografi-amateri iz Srbije uspevaju da održe “tržište” svojih koreografija, predstavljajući ih kao “autentične” produkte kojima se “čuva tradicija” zemlje matice. Rad je podeljen u dve veće celine: 1) etnografski prikaz procesa koreografisanja i pitanja njegove autentičnosti; 2) analiza procesa komodifikacije plesa i koreografija.

* Текст је резултат рада на пројектима бр. 177035 и бр. 177027, чији су носиоци Филозофски факултет Универзитета у Београду и Етнографски институт САНУ, а које у целости финансира Министарство просвете, науке и технолошког развоја РС; као и пројекта "Нематеријално културно наслеђе у културно-уметничким друштвима и културно-просветним удружењима у Србији и дијаспори-едукација и презентација", који је финансирало Министарство за културу РС, а чији је носилац Етнолошко-антрополошко друштво Србије.