No abstract

Many theoretical and methodological efforts have been made to extend the disciplinary field of architecture and urbanism from the urban in the traditional sense to the larger territorial scales of contemporary urbanisation. This paperdiscusses the ways of studying the dispersed and polymorphic urban form that still needs to be understood. The discourse is developed around the situated learning model adequate for understanding the planetary urbanisation theory and the dispersed city. The learning model is applied inside the Urbanisation in the Western Balkan Countries course at the master's studies in Architecture and Urbanism (University of Banja Luka). The situated learning model engages students in the research of real-life context, culture and situation, and therefore, connects the theories of large-scale urbanisation with the inquiry about familiar space. Furthermore, the learning approach advocates an inquiry-based strategy to learning about urbanisation and a dispersed urban form in theoretical courses. The course employs the techniques typically taught in design studios, such as mapping, collage imagery and three-dimensional modelling. The paper could contribute to the considerations on the education of architects as professionals that will deal with the growing scales of contemporary urbanisation, specifically in the Western Balkan countries..

In 1964, Japanese architect Fumihiko Maki presented the need for investigation in housing collective form. The need was explained through his sensitivity towards the dynamic change of society and simultaneous inadequacy of architectural static and fragmented respond. This paper presents the contemporary view on the theory of collective form and its investigation into why and how the group of buildings stands together. It brings forward the need for renewed architectural focus on group form, one of Maki's collective form types, and the social and human reasoning of design decisions. The theory of linkages in group form is related to more recent sociospatial analytical theories and interpreted as an analytical tool for understanding housing morphologies, configurations, and its social capacity of group form. It is proposed that the morphological and configurational approach can be used in combination for reading and understanding the historical and contemporary housing ensembles and their relation to an urban whole. The aim of the theoretical research is the identification of the analytical framework and design principles of group form based on architectural and configurational elements and their relations, as socially and culturally relevant.

No abstract

Održiva i otporna građena sredina je složen sistem čije se značenje kontinualno razvija. Cilj ove publikacije je da problemu održivosti i otpornosti pristupi kroz sistematsko istraživanje različitih segmenata i razmera izgrađenog okruženja, odnosno da predstavljanjem preglednih radova (poglavlja), među kojima je uspostavljena odgovarajuća funkcionalna veza, podstakne razvoj specijalizovanog znanja, podigne kritičku svest o potrebi za interdisciplinarnim i transdiciplinarnim istraživanjem i ojača vezu između univerzitetskog obrazovanja i naučnog istraživanja. Analiza razvoja održivosti i otpornosti, istraživanje aktuelnih pitanja i predviđanja o mogućoj održivoj i otpornoj budućnosti zajedno omogućavaju sveobuhvatno razumevanje ovih koncepata i njihovih međusobnih odnosa u kontekstu građene sredine. Publikacija je izbor recenziranih radova, objavljenih na engleskom jeziku u okviru tematske serije pod naslovom Reviews of Sustainability and Resilience of the Built Environment for Education, Research and Design. I pomenuta serija i ova publikacija predstavljaju rezultate Erazmus+ projekta Stvaranje mreže laboratorija znanja za održive i otporne sredine (skr. en. KLABS), koji je posvećen uspostavljanju sveobuhvatne obrazovne platforme u okviru drugog ciklusa visokog obrazovanja na prostoru zapadnog Balkana. Širi cilj svih KLABS publikacija je bio da se razviju pregledi održivosti i otpornosti građene sredine, korisni za studente, nastavnike, istraživače i stručnjake koji se ovim važnim temama bave na međunarodnom nivou. Publikacija se sastoji iz dva dela. Prvi se bavi održivošću i otpornošću urbanog prostora a drugi nivoom zgrada. Istraživanje počinje teorijskim pregledom istorijske i savremene debate o problemu urbanizacije u svrhu razumevanja i novih tumačenja (urbane) održivosti. Zatim se tumače poreklo, istorija i razvoj koncepta otpornosti, evolucija njegove definicije, tipovi i ključni principi. U trećem poglavlju istraživanje je usmereno na neka fundamentalna pitanja u okviru socio-kulturološke ravni građene sredine. Sledeće poglavlje pruža pregled pojmova i strategija koncepata „efikasnosti resursa“ i „otpornosti“, prikazuje njihova zajednička područja delovanja, kao i potencijalne protivrečnosti i suprotnosti, u svrhu nalaženja uzajamne ravnoteže i davanja doprinosa ispunjavanju širih ciljeva održivosti. Istraživanje alternativnih modela potrošnje, potrebnih za postizanje održivih urbanih transformacija, predstavlja predmet petog poglavlja u okviru ove publikacije. U nastavku se pažnja usmerava na rekonstrukciju trenutnog naučnog istraživanja i nalaženje ograničenja i mogućnosti inicijativa koje su do sada preduzete, kao i na sintezu metodoloških i praktičnih predloga, kako bi se javnoj upravi i lokalnim organima ponudio „praktičan način” stvaranja efikasnijih klimatskih politika i planova. „Pouka Milana”, u sedmom poglavlju, pokazuje kako aktivno uključivanje poljoprivrednika može pomoći javnim politikama, štiteći zajedničko dobro u teškim okolnostima i dajući povod za alternativne načine planiranja; ona naročito može da inspiriše istraživanje u kontekstima gde su otvoreni prostori oko gradova ugroženi, a uključivanje u proces donošenja odluka predstavlja cilj koji treba postići. U poslednjem poglavlju prvog dela elaboriraju se definicija, klasifikacija i kritička analiza uticaja braunfilda na okruženje i definišu ciljevi održivosti koje treba postići kroz njihovu obnovu i ponovni razvoj. Drugi deo publikacije počinje uspostavljanjem veze između efikasnog korišćenja prirodnih resursa i smanjenja ekoloških uticaja zgrada. Ovde se daje pregled sadašnjih trendova i izazova u pogledu upotrebe energije, materijala, vode i zemljišta i promišljaju mogući scenariji efikasne budućnosti u kojoj bi šire socijalne i ekonomske sheme postale relevantnije za uspešno projektovanje ekološki ispravnih zgrada. Fokus se, zatim, usmerava na analizu složenosti i dinamike klimatskih promena kao ključnih faktora u oblikovanju strategija za projektovanje zgrada otpornih na delovanje klime. Na osnovu značaja sagledanih rizika, varijabilnosti i neizvesnosti u vezi sa klimatskim promenama izvodi se opšti projektantski okvir, obrazlaže značenje termina „transponovani regionalizam“ i diskutuje odnos između otpornosti i adaptacije zgrada u (ne)izvesnoj klimatskoj budućnosti. U trećem poglavlju drugog dela istražuju se međusobni odnosi održive arhitekture i arhitekture otporne na promenu klime tako što se upoređuju njihovi osnovni postulati i analiziraju ključni ciljevi, kroz prizmu uzajamnih (ne)konzistentnosti. Sledeće poglavlje obrazlaže hijerarhijski pristup projektovanju održivih zgrada i daje pregled niza aktivnih i pasivnih projektantskih mera koje su, pre svega, u funkciji postizanja energetske efikasnosti, poput toplotne zaštite, ostvarivanja solarnih dobitaka, disipacije toplote, generisanja toplote, aktivnog ventilisanja i hlađenja, kao i generisanja električne energije iz obnovljivih izvora. Energetska svojstva i toplotni komfor u zgradama, u petom poglavlju drugog dela, razmatrani su sa aspekta uticaja materijala. Na primeru karakterističnih tipova stambenih zgrada sa područja Beograda, koje su prikazane i analizirane, razmatran je stepen zadovoljavanja ukupnih zahteva komfora, kao i međuzavisnost koja postoji između različitih tipova komfora (toplotnog, vazdušnog, zvučnog i svetlosnog). Poslednje poglavlje prikazuje činjenice i primere koji su relevantni za razumevanje i primenu metodologije ocene životnog ciklusa u različitim projektantskim i inženjerskim okvirima. Ovde se detaljno analizira struktura metode ocene životnog ciklusa (en. Life Cycle Assessment – LCA), koja se koristi za kvantifikovanje ekoloških uticaja.