To serve health care, up to now, sciences have successfully developed many drugs with different effects. In general, in terms of chemical structure and effect characteristics, medicine can be classified into groups including inorganic drugs, small-molecule organic drugs, protein drugs (macromolecules), and recently a new group of drugs has been formed, separate from the protein drug class, which is the RNA drugs. In terms of pharmacological effects, in general, the mechanisms of protein drugs and small-molecule organic drugs do not differ too much because they all act at a particular stage related to pathological manifestations. Protein drugs in the process of development have gone through many different stages, with different origins, from extraction and isolation from living tissues at an early stage to biosynthesis by recombinant technology and other modern biotechnology methods. To date, most of the proteins used in medicine have been produced through recombinant pathways, possibly through different semisynthetic steps to give the molecules more superior drug properties. Therefore, the group of protein drugs has an additional new name, biopharmaceuticals, to indicate their synthetic origin by biological methods. The research, development, and application of protein drugs into clinical practice are of great significance, helping to enhance the ability of medicine to control and treat many difficult-to-treat diseases today, bringing many opportunities to have good health for people. Keywords: Protein drugs, RNA drugs, Biopharmaceuticals, Inorganic drugs, Small-molecule organic drugs, Drug development, Cytokine, Enzyme, Hormone peptide, Stem cell, Recombinant technology, Biosimilar. *  

RNA drugs are a new group of drugs that delivers RNAs or similar structures inside the body to achieve the therapeutic effect. This is a promising direction in drug development to treat serious and rare genetic diseases more specifically and effectively. In reality, the genetic systems and protein synthesis processes of living organisms are extremely complex, so the development of RNA drugs faces many difficulties. To achieve success, many different studies have been carried out to address issues such as finding suitable RNAs, synthesizing similar RNA structures, stabilizing RNA structures, and introducing drugs into targeted cells. Since the first RNA drug was officially approved by the FDA (2004), 10 RNA drugs in total have been approved to date. Among them, two vaccines, appearing at the time when much needed support to cope with the new SARS-CoV-2 variants, were developed using mRNA technology. With these achievements, scientists can have more confidence in the possibilities of evolving a new drug group that is more specific and effective, which is RNA drugs. This review briefly introduces the group of drugs that use RNAs, RNA structural analogs, and RNA biomarkers to develop novel drugs for application in the diagnosis, prevention, and treatment of disease. Keywords: RNA drugs; mRNA; the protein; vaccines; RNA diagnostics; small molecule drugs; RNA target. References [1] U. Sahin, K. Karikó, Ö. Türeci, Mrna-Based Therapeutics-Developing A New Class of Drugs, Nature Reviews Drug Discovery, Vol. 13, No. 10, 2014, pp. 759-780.[2] T. H. Nguyen, T. M. H. Pham, M. K. Tu, Pharmacogenetics: Prospects and Issues. Journal of Pharmacy, No. 54, Vol. 456, 2014, pp. 2-6.[3] A. M. Yu, Y. H. Choi, M. J. Tu, Rna Drugs and Rna Targets for Small Molecules: Principles, Progress, and Challenges, Pharmacological Reviews, Vol. 72, No. 4, 2020, pp. 862-898.[4] M. A. Hendaus, F. A. Jomha, Mrna Vaccines for Covid-19: A Simple Explanation, Qatar Medical Journal, Vol. 2021, No. 1, 2021, pp. 1-5.[5] A. Banerji, P. G. Wickner, R. Saff, C. A. Stone Jr, L. B. Robinson, A. A. Long et al., Mrna Vaccines to Prevent Covid-19 Disease and Reported Allergic Reactions: Current Evidence and Suggested Approach, the Journal of Allergy and Clinical Immunology: in Practice, Vol. 9, No. 4, 2021, pp. 1423-1437.[6] https://www.Fda.Gov/Emergency-Preparedness-and-Response/Coronavirus-Disease-2019-Covid-19/Covid-19-Vaccines (accessed on: December 15th, 2021).[7] E. H. Aarntzen, G. Schreibelt, K. Bol, W. J. Lesterhuis, A. J. Croockewit, J .H. De Wilt et al., Vaccination with Mrna-Electroporated Dendritic Cells Induces Robust Tumor Antigen-Specific Cd4+ and Cd8+ T Cells Responses in Stage Iii and Iv Melanoma Patients, Clinical Cancer Research, Vol. 18, No. 19, 2012, pp. 5460-5470.[8] H. M. Phan, K. L. Vu, T. H. Nguyen, T. T. Bui, A Comprehensive Review of Vaccines Against Covid-19, VNU Journal of Science: Medical and Pharmaceutical Sciences, Vol. 37, No. 3, 2021, pp. 1-19 (in Vietnamese).[9] N. Pardi, M. J. Hogan, F. W. Porter, D. Weissman, Mrna Vaccines - A New Era in Vaccinology, Nature Reviews Drug Discovery, Vol. 17, No. 4, 2018, pp. 261-279.[10] G. Wen, T. Zhou, W. Gu, The Potential of Using Blood Circular Rna As Liquid Biopsy Biomarker for Human Diseases. Protein & Cell, Vol. 12, No. 12, 2021, pp. 911-946.[11] S. Sabarimurugan, C. Kumarasamy, S. Baxi, A. Devi, R. Jayaraj, Systematic Review and Meta-Analysis of Prognostic Microrna Biomarkers for Survival Outcome in Nasopharyngeal Carcinoma. Plos One, Vol. 14, No. 2, 2019, pp. 1-18.[12] F. Wang, T. Zuroske, J. K. Watts, Rna Therapeutics on the Rise, Nat Rev Drug Discov, Vol. 19, No. 7, 2020, pp. 441-442.[13] E. J. Wild, S. J. Tabrizi, Therapies Targeting Dna and Rna in Huntington's Disease, The Lancet Neurology, Vol. 16, No. 10, 2017, pp. 837-847.[14] H. Han, Rna Interference to Knock Down Gene Expression, Disease Gene Identification, 2018, pp. 293-302.[15] J. Kim, C. Hu, C. M. E. Achkar, L.E. Black, J. Douville, A. Larson et al., Patient-Customized Oligonucleotide Therapy for A Rare Genetic Disease, New England Journal of Medicine, Vol. 381, No. 17, 2019, pp. 1644-1652.[16] U. Food, D. Administration, Fda Approves First-of-Its Kind Targeted Rna-Based Therapy to Treat A Rare Disease, Silver Spring (Md): Usfda, 2018.[17] E. Sardh, P. Harper, M. Balwani, P. Stein, D. Rees, D. M. Bissel et al., Phase 1 Trial of An Rna Interference Therapy for Acute Intermittent Porphyria, New England Journal of Medicine, Vol. 380, No. 6, 2019, pp. 549-558.[18] G. Devi, Sirna-Based Approaches in Cancer Therapy, Cancer Gene Therapy, Vol. 13, No. 9, 2006, pp. 819-829.[19] T. G. Hopkins, M. Mura, H. A. A. Ashtal, R. M. Lahr, N. A. Latip, K. Sweeney et al., The Rna-Binding Protein Larp1 Is A Post-Transcriptional Regulator of Survival and Tumorigenesis in Ovarian Cancer, Nucleic Acids Research, Vol. 44, No. 3, 2016, pp. 1227-1246.[20] V. Iadevaia, M. D. Wouters, A. Kanitz, A. M. M. González, E. E. Laing, A. P. Gerber, Tandem Rna Isolation Reveals Functional Rearrangement of Rna-Binding Proteins on Cdkn1b/P27 Kip1 3’utrs in Cisplatin Treated Cells, Rna Biology, Vol. 17, No. 1, 2020, pp. 33-46.[21] T. T. Bui, K. S. Phan, T. M. H. Pham, T. H. Nguyen, PEGylation of Curcumin and Prospect of Application, VNU Journal of Science: Medical and Pharmaceutical Sciences, Vol. 32, No. 1, 2016, pp 1-11.

Tóm tắt: "Điện giật" là thuật ngữ chỉ khi có dòng điện chạy qua cơ thể. Bên cạnh những lợi ích to lớn trong đời sống xã hội, điện cũng gây ra những hậu quả nặng nề về kinh tế, nguy hiểm tới tính mạng con người nếu thiếu hiểu biết và không tuân thủ các biện pháp phòng hộ trong sinh hoạt và sản xuất. Chúng tôi thu thập được 37 nạn nhân tử vong do điện giật có hồ sơ giám định y pháp do Bộ môn Y pháp -Trường Đại học Y Hà Nội, Viện Pháp y Quân đội tiến hành giám giám định từ tháng 5/2001 đến tháng 7/2016. Kết quả số nạn nhân nam gấp 8,3 lần nữ. Nhóm tuổi từ 18 đến 30 chiếm tỷ lệ cao nhất (37,8%), độ tuổi trung bình là 36,6. Dấu điện có mặt ở 78,4% số nạn nhân, chủ yếu là dấu điện vào 78,4%, tần suất xuất hiện dấu điện cao nhất ở tay phải 29,7%.Từ khóa: Điện giật, giám định y pháp, bỏng điện, dấu điện. Đặt vấn đề Điện giật là thuật ngữ chỉ khi có dòng điện chạy qua người [1]. Kể từ khi trở thành một sản phẩm thương mại vào năm 1849, điện trở thành một trong những "hàng hóa" nguy hiểm nhất trong xã hội. Thương tích do điện luôn tỷ lệ thuận với việc sử dụng rộng rãi trong xã hội [2]. Chức năng của giám định pháp y trong các vụ chết do điện một mặt xác định nguyên nhân tử vong, dựng lại hiện trường vụ việc và nghiên cứu đặc điểm tổn thương của những nạn nhân tử vong với mục đích tìm hoặc đưa ra những biện pháp phòng tránh, mặt khác giúp các nhà lâm sàng trong hoạt động chuyên môn (chẩn _______  Tác giả liên hệ. ĐT.: 84-945963399.Email: drlshung@gmail.com https://doi.org/10.25073/2588-1132/vnumps.4094 đoán, hồi sức cấp cứu, tiên lượng,…), điều trị những người bị chấn thương điện được tốt hơn [3]. Từ những nhận thức về tầm quan trọng của vấn đề nêu trên, chúng tôi thực hiện đề tài "Nghiên cứu các hình thái tổn thương do điện trong giám định y pháp". Đối tượng và phương pháp nghiên cứu