Bu çalışmanın amacı “Ses ve Özellikleri” ünitesi ile ilgili tasarım temelli etkinliklerin altıncı sınıf öğrencilerin bilgi ve tutum düzeylerine etkisini belirlemek, Fen Bilimleri dersinin tasarım temelli fen eğitimi uygulamalarıyla işlenmesi hakkında öğrencilerin bakış açılarını incelemektir. Çalışmada karma yöntem araştırmalarından olan gömülü desen kullanılmıştır. Araştırma sürecinde nitel araştırma uygulamalarından durum çalışması ve nicel araştırma uygulamalarından tek gruplu ön test-son test deneysel desenden faydalanılmıştır. Çalışma grubu bir devlet okulunun altıncı sınıf düzeyinde öğrenim görmekte olan 24 öğrenciden oluşmaktadır. Yarı yapılandırılmış görüşme formu, öğrenci günlüğü ve tasarım temelli fen eğitimi uygulama modülleri ile toplanan notlar ve çizimler nitel veri toplama araçları; fene yönelik tutum ölçeği ile ses ve özellikleri ünitesine yönelik başarı testi ise nicel veri toplama araçları olarak kullanılmıştır. İçerik ve betimsel analizin birlikte kullanıldığı araştırmanın sonucunda, tasarım temelli fen eğitimi uygulamalarının altıncı sınıf düzeyi öğrencilerinin fen başarılarında ve tutum puanlarında artışa neden olduğu ve katılımcı öğrencilerin Fen Bilimleri dersine yönelik görüşlerinde olumlu yönde değişim gerçekleştiği tespit edilmiştir.

Öğretim programlarında yer alan kazanımlarının iyi yapılandırılması, açıkça anlaşılır bir dille ifade edilmesi gerekir. Bu amaçla kazanımların gözlemlenebilir ve ölçülebilir bir beceriye odaklanması beklenmektedir. Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (FBDÖP) da kazanımlarının belirtilen bu nitelikleri taşıyabilecek şekilde yazılması için 2017 yılı başında taslak olarak yayımlanmıştır. Bu araştırmada, taslak program kazanımlarına ilişkin olarak sorun olabileceği değerlendirilen tespitlerin, 2018 yılında uygulamaya konulan FBDÖP kazanımlarında yer alıp almadığı tartışılmaktadır. Nitel çalışma yaklaşımına göre doküman analizi ile gerçekleştirilen çalışmada, kazanım fiilleri, becerilerin yazımı şartlarını taşıyıp taşımaması bakımından içerik analizine tabi tutulmuştur. Belirtilen kriterler bakımından sorun olabileceği tespit edilen kazanımlara yönelik olarak kategoriler oluşturulmuştur. Ulaşılan kategorilere göre, 3. sınıf düzeyinden 8. sınıf düzeyine kadar hem taslak hem de halen kullanılmakta olan FBDÖP’te yer alan 305 kazanımdan 21’inin, becerilerin açıkça anlaşılabilir, gözlemlenebilir ve ölçülebilir olma özelliğini taşımadığı tespit edilmiştir. Anlam genişlemesi ve anlam daralmasına yol açabilecek içeriğe sahip olan bu kazanımlara ait fiiller, uygun kelimelerle değiştirilerek öğrenme sürecinde daha etkili bir şekilde kullanılabilir.

No abstract

Öz. Araştırmanın amacı, ortaokul sekizinci sınıf DNA ve Genetik Kod Ünitesi'nde yer alan mutasyon, modifikasyon ve adaptasyon kavramlarının öğretimi sonrası, öğrencilerin bu kavramlarla ilgili bilişsel yapılarının belirlenmesidir. Bu kavramlar: Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programında tanım yapabilme, nedenleri açıklayabilme, beklenen sonuçları ifade edebilme, kavramların ilginç örneklerini verebilme ve benzetmeler yapabilmeye ilişkin becerileri içermektedir. Alanyazın incelendiğinde, genetik konusu ile ilgili yapılan çalışmaların genellikle kavram yanılgılarına odaklandığı görülmektedir. Bu çalışmada ise, mutasyon, modifikasyon ve adaptasyon kavramlarının öğrencilerin bilişsel yapılarında nasıl yer aldıkları derinlemesine ele alınmaya çalışılmıştır. Araştırmada, nitel araştırma desenlerinden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırma grubu; 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Balıkesir ilindeki özel bir eğitim kurumunda öğrenim gören 12'si kız ve 15'si erkek toplam 27 sekizinci sınıf öğrencisinden oluşmaktadır. Veriler, çizme-yazma fomu ile toplanmış olup, değerlendirme sürecinde betimsel ve içerik analizi teknikleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; öğrencilerin bu kavramlara ilişkin doğru açıklamaları ve çizimleri yanında, bazı eksik ya da hatalı bilgilere sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu sonuçların, bazı bakımlardan soyut kalabilen genetik ile ilgili kavramların öğrencilerin bilişsel yapılarında nasıl yer aldığının anlaşılabilmesi bakımından önem taşıdığı düşünülmektedir.

Yenilenebilir enerji, insan hayatında her geçen gün daha fazla önem kazanmaktadır. Bu nedenle, eğitim araştırmalarına da konu olmakta ve özellikle fen eğitimi ile ilgili öğretim programı ve ders kitaplarında önemli bir yer almaktadır. Yenilenebilir enerji, öğrencilerin gerçekleştirmiş oldukları projelere de konu olabilmektedir. Bu doküman analizi çalışmasında ortaokul öğrencilerinin gerçekleştirmiş oldukları projelerde yenilenebilir enerjinin yeri ele alınmaktadır. Bu bağlamda 2017-2021 yılları arasında öğrencilerinin gerçekleştirmiş oldukları fen projelerinde, yenilenebilir enerjin türlerinin hangi ihtiyaçlara yönelik olarak ele alındığı, bu projelerin yıllara göre nasıl bir dağılımda gösterdiği ve birden çok yenilenebilir enerji türüne yer verilen projelerde hangisine odaklanıldığı araştırılmıştır. Araştırmada 62677 proje doküman analizine uygun aşamalar ile taranmış ve uzman görüşü alınarak 1515 proje yenilenebilir enerji kategorilerine alınmıştır. Kategoriler ve alt kategoriler oluşturularak frekans çizelgeleri oluşturulmuştur. Değerlendirmeler, öğrencilerin fizik disiplininde 941 adet proje gerçekleştirdiği, ihtiyaçlarına yönelik olarak elektrik enerjisi üretimine odaklandıkları saptanmıştır. Öğrencilerin projelerde en çok güneş enerjisine odaklandıkları tespit edilmiştir. 2020 yılında gerçekleştirilen 548 adet projenin, diğer yıllardan daha fazla olduğu saptanmıştır. Ayrıca birden çok yenilenebilir enerji türünün ele alındığı projelerde ilk sırada güneş enerjisi yer almıştır. Bu bilgilerden yola çıkılarak, öğrencilerin yenilenebilir enerji ile ilgili okul öğrenmelerini desteklemek için eğitim ve öğretim programlarının yenilenebilir ve temiz enerji üretimi vizyonu ile geliştirilmesi; jeotermal ve biyokütle enerjilerinin üzerinde durulması gerektiği önerilebilir. Gerçekleştirilen bu çalışmanın araştırmacılara, öğretmenlere ve bu alana ilgi duyan yetişkinlere yenilenebilir enerji eğitimine genel bir bakış açısı sunması ve ilgili bilimsel araştırmalara yol gösterici olması beklenmektedir.