Adekvatno modelovanje stubnog uzemljivača od ključnog je značaja u analizama prenapona nastalih prilikom atmosferskih pražnjenja u nadzemne vodove. U radu je demonstriran postupak modelovanja frekvencijski zavisnog modela uzemljivača, u programskom alatu ATP/EMTP, na osnovu rezultata merenja impulsnog odziva. Za analizu signala u vremenskom domenu i formiranje frekvencijske zavisne karaktersitike uzemljivača primenjen je MPM (Matrix Pencil Method). U drugom delu rada detaljno je opisan postupak implementacije frekvencijski zavisne komponente, kao što je model uzemljivača, u programske alate tipa EMTP-a. Na kraju rada, opisani postupak je primenjen na jednom konkretnom merenju impulsnog odziva uzemljivača. Dobijeni rezultati pokazuju da impulsni odziv formiranog modela uzemljivača odgovaraju merenjima. Takođe, pokazalo se da MPM veoma dobro filtrira merene signale.

The paper presents the possibility of using high voltage tests within frame of acceptance tests in the power facilities of renewable energy sources. The practical problems that present them to the examiners on site and the ways to overcome them are described. Special emphasis is given to the testing of power cables, because these tests are particularly on site demanding. Realistic test results of busbars and cells of metal-enclosed switchgear, power cables and surge arresters are presented with interpretations, comments and recommendations.

The procedure for determining the reduction factor for 110 kV feeding cable lines based on the measurement results is presented in this paper. The obtained results were compared with the values obtained by cable line modeling by ATP/EMTP software tool. The values obtained for reduction factor are compared, as well as the values of induced voltage in the cable sheath. The obtained results show a fairly good agreement between the simulation model and measurements. In the created model, the influence of soil resistivity and conductors arrangement on the values of the reduction factor were analyzed. It has been shown that their combined impact can be significant.

Kratak sadržaj: U radu je demonstriran postupak procene rizika kvara izolacije usled atmosferskih prenapona. Simulacije su sprovedene primenom programskog alata ATP/EMTP, pri čemu su prikazane prednosti primene Monte Karlo metode u statističkoj analizi koordinacije izolacije. Detaljno je opisan postupak modelovanja svih elemenata značajnih za analizu, u okviru čega su predstavljene mogućnosti programskog jezika MODELS koji omogućava formiranje i implementaciju novih složenih komponenti u sklopu programskog alata ATP.Ključne reči: atmosferski prenaponi, ATP/EMTP, rizik kvara izolacije, Monte Karlo simulacija, koordinacija izolacije, MTBF, metoda progresivnog lidera UvodProračun atmosferskih prenapona ima značajnu ulogu pri projektovanju elektroenergetskih sistema (EES) i postrojenja. Pri direktnim atmosferskim pražnjenjima u elemente elektroenergetskih sistema mogu se javiti vrlo velike struje koje uzrokuju pojavu visokih prenapona, što često može izazvati privremene poremećaje ili prekide napajanja u EES. Atmosferski prenaponi nastaju kao posledica direktnog udara groma u nadzemni vod ili indukcije pri udaru munje u obližnje tlo (indirektni udar). U radu su razmatrana samo atmosferska pražnjenja u nadzemne vodove koja se prema mestu udara mogu podeliti na: udari groma u zaštitno uže ili stub,  udari groma direktno u fazne provodnike.Pri atmosferskim pražnjenjima u vrh stuba ili zaštitno uže, u slučaju velikih amplituda struja groma, može se dogoditi da potencijal konzole stuba u odnosu

Kratak sadržaj: U radu je demonstriran postupak estimacije parametara dinamičkog modela metaloksidnog odvodnika prenapona primenom genetskog algoritma, implementiranog u optimizacionom modulu grafičkog predprocesora (ATPDraw) programskog alata ATP/EMTP. Prikazane su prednosti novih opcija ATPDraw-a koje omogućavaju optimizaciju parametara zadatog električnog kola. Postupak optimizacije je primenjen na dva frekventno zavisna modela odvodnika. Na kraju rada dato je poređenje rezultata dobijenih pre i nakon optimizacije.Ključne reči: optimizacija, metaloksidni odvodnik prenapona (MOP), dinamički model, ATP/EMTP, genetski algoritam, estimacija parametara UvodNajčešći uzročnici pojave prenapona u elektroenergetskim sistemima (EES) su sklopne operacije i atmosferska pražnjenja. Prenaponi mogu uzrokovati oštećenja izolacije energetske opreme, što u krajnjem slučaju dovodi do havarija i velikih materijalnih šteta. Kao osnovna mera za ograničenje prenapona koriste se metaloksidni odvodnici prenapona. Za potrebe proračuna prenapona, koji se javljaju tokom prelaznih procesa u EES-u, neophodno je formirati odgovarajući model mreže, na kome će se sprovesti potrebne simulacije. Pri analizi brzih strujnih talasa (vreme uspona kraće od 10µs) od velikog je značaja adekvatno modelovanje odvodnika prenapona. Brojna merenja preostalog napona ukazuju na dinamički karakter odvodnika prenapona [1]. Naime, preostali napon odvodnika raste sa smanjenjem vremena uspona strujnog talasa, i preostali napon dostiže maksimalnu vrednost pre nego što strujni talas dostigne svoj maksimum. Iz ovih razloga odvodnik prenapona nije dovoljno modelovati nelinearnim otpornikom, jer