The aim of this study was to present the case of a 68-year-old female patient with jaw bone necrosis associated with the use of bisphosphonates. The case was qualified for the second degree of severity (BRONJ). The study demonstrates a multi-month observation of the patient and describes the sequestrectomy procedure performed, which was supplemented by covering the bone tissue with a collagen sponge. The treatment applied was slightly different from the accepted algorithms of proceedings. The difference was connected with the use of a collagen sponge containing gentamicin (used to cover the bone's surface) after the sequestrectomy. The collagen material, in contrast to the exposed dead bone, is a surface which may be susceptible to epithelization. This gives a possibility to the secondary closing of the wound as a result of granulation and epithelization without the bone's re-exposure. Moreover, the study characterizes indications for the use of bisphosphonates, their chemical structure and mechanism of action. It shows the definition of BRONJ (bisphosphonate-related osteonecrosis of the jaw) and risk factors for its occurrence, as well as prevention and treatment methods.

Primordial odontogenic tumor (POT) has been included as a new entity in the latest WHO classification (2017). Only 17 cases have been documented worldwide, and here, we report the eighteenth case -the second in Europe and first in Poland. The study describes a case of a 16-year old boy, diagnosed with primordial odontogenic tumor. The patient was treated with enucleation and there was no recurrence in the follow-up period. Due to the small number of cases, further reports are crucial to obtain pathomorphological and clinical characteristics of primordial odontogenic tumor.

StreszczenieCoraz częściej w celu złagodzenia niekorzystnych objawów będących następstwem ustania czynności endokrynnej jajników kobiety w okresie menopauzalnym stosują hormonalną terapię zastępczą (HTZ). Praca ma na celu ocenę wpływu HTZ na tkankę kostną poprzez określenie całkowitego stężenia fosfatazy zasadowej i fosfatazy kwasowej.Badaniem objęto 120 kobiet w okresie menopauzalnym, z których 60 przyjmowało leki hormonalne. Grupę kontrolną stanowiło 60 kobiet niestosujących HTZ. Materiałem poddawanym badaniom była ślina niestymulowana oraz krew żylna pobierane na czczo. Materiał wirowano, aby otrzymać supernatant (ślina) i surowicę (krew) oraz przechowywano do chwili badań w temperaturze -70°C. Uzyskano statystycznie istotne różnice w stężeniach obu enzymów w krwi pacjentek z obu grup. W ślinie różnice nie były istotne statystycznie.Słowa kluczowe: menopauza, terapia hormonalna zastępcza, fosfataza zasadowa, fosfataza kwaśna. SummaryTo alleviate the adverse effects resulting from the cessation of ovarian endocrine function, menopausal women use more and more often hormone replacement therapy (HRT). This article aims to assess the impact of HRT on bone tissue, by determining the total level of alkaline phosphatase and acid phosphatase.The study included 120 women in the menopausal period, of which 60 received hormonal treatment. The control group comprised 60 women not using HRT. The tested material was the unstimulated saliva and venous blood collected in a fasting state. The material was centrifuged to obtain supernatant (saliva) and serum (blood) and stored until the testing at -70°C. Statistically significant differences in the level of both enzymes in the blood of both groups of patients were obtained. In saliva, the differences were not statistically significant.Key words: menopause, hormone replacement therapy, alkaline phosphatase, acid phosphatase.Wp³yw stosowania hormonoterapii zastêpczej na stê¿enie fosfatazy zasadowej i fosfatazy kwaoenej w surowicy i oelinie u kobiet z niedoborem estrogenów WstępMetabolizm kostny i jego dynamika są uzależnione od etapu rozwoju organizmu. Zarówno kość gąbczasta, jak i kość zbita podlegają stałej przebudowie przez całe życie osobnicze. Proces ten nazywa się przebudową wewnętrzną tkanki kostnej (remodeling). Duży wpływ na przebudowę ma układ hormonalny. W okresie menopauzy czy po owariektomii dochodzi do zmniejszenia produkcji i wydzielania steroidowych hormonów płcio-wych. Średnie stężenie estradiolu u kobiet po menopauzie wynosi 15 pg/ml, natomiast po operacji usunię-cia jajników 10 pg/ml lub mniej [1,2].Badania ostatnich lat wykazują, że niedobór estrogenów w ustroju występujący w okresie pomenopauzalnym lub po owariektomii powoduje zaburzenia rów-nowagi metabolizmu kostnego, z przewagą procesów resorpcyjnych. Proces zmniejszenia masy kostnej nie

No abstract