Öz

Bulut bilişim, bilgiye her yerden ve her an erişebilme kolaylığı ile internet üzerinden sunulan çok yönlü ve hızlı gelişen servis araçlarından biridir. Ancak bu yeni teknoloji servisi birçok faydasının yanı sıra; göz ardı edilmesi halinde büyük kayıplara neden olabilecek riskleri de içermektedir. Çalışma genelinde, küresel çapta yoğun olarak tartışılmakta olan “Bulut üzerinde bulunan bilgilerin sahibi kim? Kişisel verilerin korunmasından kim sorumlu? Kayıp ve zararların telafi edilmesi mümkün mü?” gibi birçok sorunun yanıtı literatür ve mevcut uygulamalar içinde aranarak; bulut bilişimde verilerin güvenliği ve gizliliği konusunda toplumda bilinçlenmenin artırılması hedeflenmiştir. Bu çalışmada, bulut bilişimin faydalı ve olumsuz yönleri ile birlikte; mevcut ABD hukuk mevzuatı, AB direktifleri ve AB sözleşmeleri kapsamlı olarak incelenerek, tüm hukuksal risk ve problemlere dikkat çekilmiştir. Çalışma sonunda, mevcut bulut hizmet sözleşmeleri ve yasal düzenlemeler çerçevesinde; Türkiye’de bulut bilişim kullanıcılarının veri güvenliğini ve gizliliğini yeterli seviyede koruyan bir hukuksal düzenlemenin bulunmadığı ortaya konulmuştur. Ayrıca; veri öznelerinin bulut bilişime olan güveninin sağlanabilmesi ve kişisel verilerin korunabilmesi amacıyla temel olarak kabul edilebilecek güvenli bulut bilişim modeli önerisinde bulunulmuştur.

No abstract

Zaman ve mekân sınırları olmaksızın herkesin bilgi ile buluşabildiği kültür merkezleri haline gelen bilgi merkezlerinde, yeni hukuki ve etik sorumluluklar kapsamında bilgi güvenliğinin sağlanarak gerekli ve yeterli önlemlerin alınması; yakın gelecekte bilgi merkezlerinde meydana gelebilecek birçok maddi ve manevi zararın önüne geçilmesini sağlayacaktır. Bu çalışmada, bilgi merkezlerinin ve bilgi profesyonellerinin elektronik bilgi güvenliğinin sağlanması ile ilgili hukuki ve etik sorumlulukları, Türk Hukuk Mevzuatı ve mesleki etik kuralları kapsamında ele alınmıştır. Bu bağlamda ilgili konulardaki teknik ve idari eksiklikler irdelenmiş ve literatüre dayalı hukuki ve etik sorumlulukların çelişen noktalarına dikkat çekilerek uygulanabilir çözümler üretilmeye çalışılmıştır. Çalışmada ayrıca; konu ile ilgili hukuk alanında ihtiyaç duyulan düzenlemeler üzerinde durulmuş ve hukuk kuralları ile çelişmeyen etik değerlerin belirlenmesinde dikkate alınması gereken konulara değinilerek önerilerde bulunulmuştur. Çalışma sonucunda, bilgi profesyonellerinin bilgi güvenliği ile ilgili olarak farkındalıklarının arttırılması ve bu konuda görevlerini yaparken yükümlü oldukları hukuk kuralları ve mesleki etik değerler hakkında bilinçlenmelerinin sağlanmasının önemi vurgulanmıştır.

Koronavirus salgını (COVID-19) nedeniyle üniversitelerde eğitim ve öğretime uzaktan eğitim sistemleri (UES) aracılığıyla devam edilmektedir. Bu süreçte UES kullanıcılarının kişisel hakların korunması ve bu sistemlere güven duymalarının sağlanması, UES’nin etkinliği ve başarısının ön koşulu olarak görülmektedir. Bu çalışmada, kişisel hakların korunması çerçevesinde UES’de kullanılan içeriğin eser sahibi, öğretim elemanları ve öğrencilere ilişkin yansımaları ile uzaktan eğitim merkezlerinin ve uzaktan eğitim faaliyetlerinde görev alan bilgi profesyonellerinin bu konudaki sorumluluklarının incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda, UES’nin kullanımına yönelik kişisel haklar incelenmiş ve Türkiye’deki tüm üniversitelerin kullanmakta oldukları UES’lerin hukuksal koşullar ile uyumluluğu araştırılmıştır. Araştırma kapsamında Türkiye’deki 200 üniversitenin web sitelerinde yer alan uzaktan eğitim sürecine ilişkin açıklamalar, haber ve duyuru metinleri, kullanım kılavuzları (rehberler) ve uzaktan eğitim uygulama usul ve esaslarına ilişkin dokümanlar ile kullanıcıların kişisel haklarına yönelik hukuksal düzenlemeler incelenerek veri toplanmıştır. Elde edilen verilere bağlı olarak, kişisel hakların korunmasına ilişkin üniversitelerin sergilediği tutum, UES’de kişisel hakların korunmasına yönelik yaklaşımın hukuksal düzenlemeler ile uyumluluğu ve COVID-19 salgını sürecinde kişisel hakların korunmasına yönelik hukuksal sorumluluklar çerçevesinde alınan güvenlik önlemlerinin yeterliliği değerlendirilmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlar, hızlı bir geçiş süreci içinde geliştirilen UES çözümlerinin kişisel hakların korunması konusunda yetersiz olduğunu ve özellikle verilerin saklanmasına yönelik asgari güvenlik standartlarının belirlenmesine ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Çalışmanın son bölümünde, uzaktan eğitim sürecine katılım sağlayan ve farklı hukuksal sorumlulukları bulunan öğrenciler, öğretim elemanları, veri sorumlusu, bilgi profesyonelleri, uzaktan eğitim merkezi yetkilileri ve Yükseköğretim Kurulu’nun göz önünde bulundurması gereken birçok farklı noktaya dikkat çekilerek önerilerde bulunulmuştur.