U radu se na osnovi arhivskih i objavljenih izvora te relevantne literature opisuju borbe koje su snage komunističkoga pokreta pod vodstvom Josipa Broza Tita, odnosno Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ), vodile protiv monarhističkoga Ravnogorskog četničkog pokreta pod vodstvom Dragoljuba Draže Mihailovića, odnosno Jugoslovenske vojske u otadžbini (JVuO), ujesen 1943. u istočnoj Bosni i Sandžaku. U radu je na temelju njemačkih arhivskih izvora opisan tijek borbi između Titovih i Mihailovićevih snaga u kojima su Titove snage pobijedile. Navedene su borbe imale i međunarodnu važnost jer je nedugo nakon njihova završetka održana konferencija u Teheranu na kojoj je Velika Britanija promijenila svoju dotadašnju politiku. Promjena britanske politike očitovala se u odlukama slanja vojne pomoći isključivo Titovim snagama i povlačenja britanske vojne misije iz Mihailovićevih postrojba. Britanski državni vrh na čelu s Winstonom Churchillom podržao je Tita jer vojna efikasnost NOVJ-a uklapala u britansku strategiju nanošenja što većih gubitaka njemačkim snagama. Usporedno s time, Mihailoviću su obustavljene politička i vojna podrška iz Velike Britanije. U historiografiji su se vodile mnoge polemike o razlozima zbog kojih je Velika Britanija promijenila svoju politiku prema Mihailoviću pri čemu se zanemarivala važnost borbi koje su snage NOVJ-a i JVuO-a vodile ujesen 1943. godine. U dosadašnjoj se literaturi uglavnom zanemarivala činjenica koja se odnosi na to da je jedna od neposrednih posljedica navedenih borbi bila otvorena suradnja JvuO-a s njemačkim snagama na području Sandžaka. Premda je sporazum, koji je s njemačkim snagama u Sandžaku potpisao zapovjednik JvuO-a Vojislav Lukačević, vidljiv iz dostupnih njemačkih izvora i poznat u literaturi, nije stavljen u kontekst prethodnih borbi NOVJ-a i JVuO-a u istočnoj Bosni i Sandžaku, kao ni promjene Churchillove politike prema Mihailoviću. Cilj je ovoga rada popuniti navedenu prazninu, odnosno objasniti međuovisnost između ovih triju događaja.

U radu se propituje autentičnost objavljenoga dokumenta koji je, prema podacima jugoslavenske historiografi je, 8. dalmatinski korpus uputio Generalštabu Jugoslavenske armije 25. veljače 1945. godine. U dokumentu je opisana Mostarska operacija, koja je tematski podijeljena u tri faze (operacija Bura, bitka za Široki Brijeg i bitka za Mostar). Taj je dokument u jugoslavenskoj historiografi ji tretiran kao temeljni povijesni izvor pri rekonstrukciji te vojne akcije, premda pet razloga izaziva opravdane sumnje u njegovu autentičnost, uključujući ne samo njegov sadržaj nego i pitanje njegova originala kao i njegov bazični izgled.

prikaz knjige

Arso Jovanović -an erased biography. The article presents a basic overview of the war record of the chief of the supreme staff of the partisan army Arso Jovanović. Jovanović's war biography is described in relation to three social groups in which he had operated. The first social group was the piper clan, or the local Montenegrin context in which he was born and grew up. The other social group was the leadership of the Communist party of yugoslavia (KpJ) with which he cooperated during the war. The third social group was the circle of Montenegrin generals of the yugoslav army (JA) which Jovanović belonged to until his unexplained death in the summer of 1948. This paper describes how all these groups were interlinked through Jovanović, how they affected each other creating the preconditions for the events of World War ii and the post-war period in yugoslavia.