Drugie życie Saartjie Baartman Śmierć-początek życia W końcu grudnia 1815 roku w Paryżu zmarła La Venus Hottentote-Sarah (to imię zapisano w księgach parafialnych w Manchesterze w dniu, w którym ją ochrzczono), naprawdę Saartjie Baartman, która ponad pięć lat wcześniej przybyła do Europy z Przylądka Dobrej Nadziei. Śmierć-wydarzenie samo z siebie przygnębiające-może jednak przynieść coś dobrego, na przykład przyczynić się do rozwoju nauki. Tak sądzili profesorowie z Paryskiego Muzeum Historii Naturalnej, a ich sądy dały początek drugiemu życiu Saartjie. Rozpoczęło się ono z chwilą, gdy poddali martwe ciało sekcji, a ich wyniki badań podali do wiadomości. W toku swego życia pośmiertnego Saartjie Baartman okazała się zdolna do ewokowania różnych narracji. Zarówno jej ciało, jak i biografia bywały wyrazistym przykładem, dowodem, materią pozwalającą wymodelować teorię, wykorzystywaną na poparcie różnych porządków ideologicznych. Historia, która zrazu jawić się może jako seria epizodów, prowadzi do powstania wielowymiarowej wizji kolonizacji znaczeń; może też wskazać krytyczną refleksję, zrodzoną z tego procesu. Początkowo ojcem tych znaczeń i ich kustoszem został francuski uczony Georges Cuvier. Jako badacz zamieszkiwał obszar wiedzy muzealnej w dwojakim sensie. Jego mieszkanie znajdowało się w budynku muzealnym, a on sam mógł konstruować wiedzę na podstawie znajdujących się tam okazów. Zaangażował się w tworzenie projektu nauki klasyfikacyjnej, koherentnej, zdolnej ująć wszystko to, co znajduje się we własnym środowisku, jak i to, co dotyczyło egzotycznych ziem. Klasyfikowanie wymaga umiejętności wyróżnienia pewnych cech-trzeba wznieść się ponad powierzchnię pozoru, szukać istotnych podobieństw. Dla Cuviera urozmaicony krajobraz czaszek, szkieletów, preparatów zwierzęcych i ludzkich to Narracje http://rcin.org.pl 234 Narracje żyzne intelektualnie pole. Oś jego projektu badawczego stanowi anatomia porównawcza. Podczas gdy inni, klasyfikując organizmy, opierają się na cechach zewnętrznych, a szukając dróg rozwoju historii naturalnej polegają na przekazie zawartym w skamieniałościach, Cuvier-antyewolucjonista chce dotrzeć do zasad organizacji wewnętrznej. Tej zasady szuka się w konkretnych organizmach. Teraz przed nim znajduje się jeden z takich okazów-kobieta o fascynujących kształtach-niepokaźnej budowy, ale o wydatnych steatopygicznych pośladkach (w czasie jej pierwszego życia były one motywem pozwalającym zbudować sceniczną osobowość Hotentockiej Wenus). Będzie można ją zbadać. Co w istocie kryło się pod słowem "badanie"? Wiadomo, że chodzi o procedurę analizy-wyróżniania poszczególnych części w materiale badawczym, określania ich morfologii oraz związków między nimi. Mówiąc krótko-należy zabrać się do przeprowadzenia sekcji zwłok. Działano na granicy prawa, gdyż muzeum nie miało oficjalnego pozwolenia na wykonywanie sekcji; w zasadzie ciało należało pochować na cmentarzu, ale argument badań naukowych miał dużą siłę perswazji. Uczeni dostali w swoje ręce zwłoki. Dzielenie ciała-tworzenie wiedzy Dzieląc ciało, tworz...
